393
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم

زمانى با راويان دارند - ، مورد قبول نيست.۱مطابق با نظر ايشان، توثيق ابن مشهدى تنها نسبت به اساتيد خود پذيرفته خواهد بود و در بقيه موارد، اعتبارى ندارد؛ زيرا ابن مشهدى با آنان معاصر نبوده است تا توثيق حسّى نسبت بدان افراد داشته باشد.
۶. در هر طريق از پنج طريق موجود در اسناد زيارت آل يس، برخى از افراد، توثيق شده‌اند و برخى ممدوح هستند. در هر طريق، حداقل يك نفر ضعيف يا مجهول نيز وجود دارد كه باعث كاهش اعتبار سند مى‌گردد. در دو طريق، محمّد بن على بن زنجويه قمى قرار دارد كه مجهول است. در دو طريق ديگر، ابو المفضّل محمّد بن عبد اللَّه شيبانى قرار دارد كه تضعيف شده است.۲ در طريق پنجم نيز حمزة بن محمّد بن حسن بن شبيب قرار دارد كه مجهول است.
با توجه به نكات بالا، اعتبار لازم اسنادى احراز نمى‌شود و ضرورتى به بحث در باره بقيه افراد سند، وجود ندارد.
۷. برخى ابو المفضل شيبانى را تنها در سال‌هاى پايانى عمر او ضعيف شمرده‌اند؛ زيرا شيخ طوسى در توصيف او گفته است:
كثير الرواية حسن الحفظ غير انه ضعفه جماعة من أصحابنا.۳
پُر حديث و نيك حافظه بوده است ؛ امّا جمعى از اصحاب ما او را تضعيف كرده‌اند .
نجاشى در باره او گفته است:
كان فى أوّل أمره ثبتاً ثم خلط و رأيت جل أصحابنا يغمزونه و يضعفونه... رأيت هذا الشيخ و سمعت منه كثيراً ثم توقّفت عن الرواية عنه إلّا بواسطة بينى و بينه.۴

1.معجم رجال الحديث: ج ۱ ص ۵۱ .

2.ر.ك: رجال النجاشى: ج ۲ ص ۳۲۲ ش ۱۰۶۰ كه در آن آمده است : رأيت جل أصحابنا يغمزونه ؛ ديده‌ام كه همه اصحاب از او بدگويى مى‌كنند .

3.الفهرست، طوسى: ص ۲۱۶ ش ۶۱۰.

4.رجال النجاشى: ج ۲ ص ۳۲۲ ش ۱۰۶۰ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
392

۳. به نظر مى‌رسد اسامى راويان موجود در المزار الكبير در برخى از طبقات، دچار تصحيف شده باشد. مثلاً «محمّد بن اسماعيل، عن محمّد بن اَشناس ظاهراً تحريف شده «حسن بن محمّد بن اسماعيل بن محمّد بن اَشناس» است كه استاد شيخ طوسى است، در حالى كه محمّد بن اسماعيل و محمّد بن اَشناس در ميان راويان و در اين طبقه وجود ندارند.
افزون بر محمّد بن اسماعيل و محمّد بن اَشناس، ابو الحسين محمّد بن احمد بن يحيى قمّى نيز ناشناخته است كه مى‌تواند تصحيف شده محمّد بن احمد بن على بن الحسن بن شاذان قمّى باشد كه در اين طبقه، موجود است.
۴. با توجّه به تصحيفات پديد آمده در اسناد كتاب المزار الكبير، ارزيابى دقيق افراد واقع در اسناد، بسيار مشكل است؛ چون برخى از نام ها، مجهول يا مهمل هستند. از اين رو، سند موجود در كتاب المزار الكبير، از اعتبار لازم برخوردار نيست؛ ولى اگر تصحيف ذكر شده متن پيشين پذيرفته شود، برخى از افراد واقع در سند، معلوم خواهند شد و اين گزارش، شايسته اعتبار شمرده مى‌شود.
۵ . ابن مشهدى در ابتداى كتاب المزار الكبير در اعتبار منقولات خود نوشته است:
فإنّى جمعت فى كتابى هذا ... ممّا اتصلت به من ثقات الروات الى السادات.۱
من در اين كتابم ، گردآورى كردم ... آنچه را كه به آن رسيدم از راويان مورد اعتماد تا بزرگان .
برخى با استناد به اين سخن ادّعا كرده‌اند كه اين توثيق عام است و تمام افراد واقع در كتاب را شامل مى‌شود. از اين رو، همانند كتاب تفسير القمّى و كامل الزيارات خواهد بود.۲ آية اللَّه خويى اين نظر را صواب ندانسته و نوشته است: توثيقات عام از جانب نويسندگان كهن مقبول است؛ ولى از جانب نويسندگان متأخّر - كه فاصله

1.المزار الكبير: ص ۲۷.

2.ر. ك: خاتمة مستدرك الوسائل: ج ۱ ص ۳۶۰، مستدركات علم رجال الحديث: ج ۱ ص ۶۲.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13561
صفحه از 453
پرینت  ارسال به