39
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم

آنها گذشت -۱ با ظاهر مضمون احاديثى كه امر به سكوت و نهى از قيام دارند، قابل جمع نيست، بويژه احاديثى كه بر نقش اصولىِ امر به معروف و نهى از منكر در اقامه مطلق ارزش‌هاى اسلامى تأكيد دارند، يا ترك اين فريضه را موجب كيفر الهى و مسلّط شدن اشرار بر جامعه اسلامى مى‌دانند، يا بهره‌گيرى از قدرت را براى اقامه آن، ضرورى دانسته‌اند، و يا توصيه مى‌كنند كه مبادا به خاطر ترس از مرگ و كوتاه شدن عمر و كم شدن روزى، دست از مبارزه برداريد كه اقامه اين فريضه، نه عمر را كوتاه مى‌كند و نه روزى را كم!

بر فرض تعارض اين دو دسته از احاديث، با در نظر گرفتن تعداد احاديث امر به معروف و نهى از منكر و چه بسا تواتر آنها، همچنين قوّت مضمون آنها و هماهنگى‌شان با قرآن، و ديگر قرائنى كه بدانها اشاره خواهيم كرد، بى‌ترديد، حقّ تقدّم و ترجيح، با احاديث امر به معروف و نهى از منكر است.

سه. تعارض با سيره اهل بيت‌

يكى ديگر از معيارهاى قابل اعتماد در شناخت احاديث منسوب به اهل بيت عليهم السلام ، عرضه آنها بر سيره و سبْك عمل آنهاست.
بر اين اساس، اگر سخنى به آنان نسبت داده شود يا به گونه‌اى تفسير گردد كه با سيره آنها تعارض داشته باشد، آن نسبت، ناروا و آن تفسير، خطاست.
با نگاهى گذرا به سيره اهل بيت عليهم السلام ملاحظه مى‌كنيم كه آنان نه تنها كمترين فرصتى در برابر حكومت‌هاى باطل نداشتند، بلكه با همه توان و البتّه با تدبير و رعايت اصول پنهانكارى، در برابر آنها ايستادند و هيچ فرصتى را براى مبارزه با آنان از دست ندادند، گرچه به دليل مساعد نبودن زمينه فرهنگى، تلاش‌هاى آنان براى برقرارىِ حاكميت عدالت، به نتيجه مطلوب نرسيد. بهترين سند اين ادّعا، شهادت

1.. براى آشنايى با اين احاديث، ر. ك: وسائل الشيعة : ج ۱۶ ( كتاب الأمر بالمعروف و النهى عن المنكر ).


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
38

مَا جَعَلَ اللَّهُ عزّ و جلّ بَسطَ اللِّسانِ وَ كَفَّ اليَدِ وَ لكِن جَعَلَهُمَا يُبسَطانِ مَعاً وَ يُكَفّانِ مَعاً.۱
خدا عزّ و جلّ زبان را براى گشودن (گفتن) و دست را براى بستن (كار نكردن) نيافريده است؛ بلكه بايد اين دو (زبان و دست) با هم، گشوده و با هم، بسته شوند.
عبد الرحمان بن ابى ليلى مى‌گويد: هنگام برخورد با سپاه شام، از على عليه السلام شنيدم:
أَيُّهَا المُؤمِنُونَ إِنَّهُ مَن رَأَى عُدواناً يُعمَلُ بِهِ وَ مُنكَراً يُدعى‌ إِلَيهِ فَأَنكَرَهُ بِقَلبِهِ فَقَد سَلِمَ وَ بَرِئَ وَ مَن أَنكَرَهُ بِلِسانِهِ فَقَد أُجِرَ وَ هُوَ أَفضَلُ مِن صاحِبِهِ وَ مَن أَنكَرَهُ بِالسَّيفِ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِىَ العُليا وَ كَلِمَةُ الظَّالِمِينَ هِىَ السُّفلَى‌ فَذلِكَ الَّذِى أَصابَ سَبيلَ الهُدَى‌ وَ قامَ عَلَى الطَّريقِ وَ (نُوِّرَ) نَوَّرَ فى قَلبِهِ اليَقينُ.۲
اى مردم مؤمن! هر كس ستمى را كه به كار گرفته مى‌شود، يا منكرى را كه مردم به آن دعوت مى‌شوند، ببيند و آن را به دل انكار كند، سالم مى‌ماند و گناهى بر او نيست. و كسى كه به زبان انكار كند، پاداش الهى دارد و مقامش از اوّلى بهتر است، و كسى كه با شمشير به انكار برخيزد تا شعار توحيد، بلند شود و شعار ستمكاران، پست گردد، او كسى است كه به راه رستگارى رسيده و بر راه خدا قيام نموده و نور يقين در دلش روشن گشته است.
و در حديثى ديگر، بكر بن محمّد از امام صادق عليه السلام نقل كرده است:
أَيُّهَا النَّاسُ آمروا (اومُرُوا) بِالمَعرُوفِ وَ انهَوا عَنِ المُنكَرِ فَإِنَّ الأَمرَ بِالمَعرُوفِ وَ النَّهىَ عَنِ المُنكَرِ لَم يُقَرِّبَا أَجَلاً وَ لَم يُبَاعِدا رِزقا. ۳
اى مردم! امر به معروف و نهى از منكر كنيد. امر به معروف و نهى از منكر، اَجَلى را نزديك نساخته‌اند و روزى‌اى را دور نكرده‌اند.
بى‌ترديد، مدلول احاديث امر به معروف و نهى از منكر - كه تنها شمار اندكى از

1.الكافى: ج ۵ ص ۵۵ ح ۱ .

2.نهج البلاغة: حكمت ۳۷۹.

3.تفسير القمّى: ج ۲ ص ۳۶، بحار الأنوار: ج ۹۷ ص ۷۳ ح ۱۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13586
صفحه از 453
پرینت  ارسال به