اين جا بررسى مى‌كنيم.

۱. حديث اوّل‌

ابن طاووس اين استخاره را در زمره توقيعات صادر شده در دوره غيبت صغرا دانسته؛ ولى چون فاصله زمانى ابن طاووس با نايبان خاص امام زمان عليه السلام در روزگار غيبت صغرا حدود سه قرن است، بايد ديد اين انتساب چه سازوكارى داشته است.
متن گزارش ابن طاووس در كتاب حاضر آمده است.^۱ اين استخاره، به معناى دعا و طلب خير از خداوند است و شكل و مضمون آن، مطابق با بسيارى از استخاره‌هاى توصيه شده در احاديث است، هر چند با استخاره‌هاى متداول امروزين تفاوت دارد. از اين رو، متن حديث، پذيرفتنى است.

سند گزارش ابن طاووس‌

به دليل نامعيّن بودن منبع گزارش ابن طاووس و مؤلّف آن، محمّد بن على بن محمّد، و نيز تضعيف صريح رجال‌شناسان شيعه نسبت به راوى اوّل اين گزارش، ابو دلف محمّد بن مظفّر،^۲ سند حديث، ضعيف محسوب مى‌شود و تنها با پذيرش قاعده تسامح در ادلّه سنن و يا از طريق تعاضد مضمونى مى‌توان حديث را مقبول شمرد. افزون بر اين، ابو دلف، اين متن را آخرين چيزى مى‌داند كه از سوى ناحيه مقدّسه وارد شده است، و اين، در تنافى با نقل مشهور است كه آخرين توقيع را اعلام خبر وفات نايب چهارم، جناب سمرى مى‌داند.
گفتنى است كفعمى نيز اين دعا را با تعبير «مروى عن القائم عليه السلام » گزارش كرده‌^۳

كه انسان، خودرأيى نورزد و بر رأى و عقل خويش اعتماد مطلق نكند؛ بلكه به خداى متعالش توسّل كند و در همه كارهايش بر او توكّل نمايد و نزد او به ناآگاهى از مصلحت‌هاى خويش اقرار كند و همه اين امور را به خدا بسپارد و از او بخواهد كه خير دنيا و آخرتش را برايش پيش آورد؛ به گونه همان رابطه‌اى كه ميان بنده نادان ناتوان و مولاى داناى توانا برقرار است. پس مطابق يكى از شيوه‌هاى روايت شده و همراه نماز يا بدون آن، دعا مى‌خواند و يا هر دعايى كه به ذهنش رسيد، كه روايات عامّه بر اين مطلب دلالت دارد. آن گاه آنچه را مى‌خواهد انجام مى‌دهد و پس از استخاره و طلب خير از خداوند، به حاصل آن، چه سود و چه زيان، راضى مى‌شود. شيوه ديگر، طلب خير از خداوند و سپس آنچه را در دلش مى‌افتد و بيشتر گمان مى‌برد كه به مصلحتش است، عمل مى‌كند. پس از اين، استخاره به وسيله مشورت با مؤمنان است و پس از اين، استخاره ذات الرقاع (استخاره با ورقه) يا با گلوله‌هاىِ گِلى و نيز قرعه‌كشى با دانه تسبيح و ريگ و يا تفأل به قرآن است و ظاهر اين است كه همه اين شيوه‌ها مجازند و اين، نظر بيشتر عالمان شيعه است.
گفتنى است شيوه‌هاى كمتر مشهور و بى سند و يا داراى اسناد ضعيف نيز مى‌توانند در زمره قُرعه و يا ديگر عناوين كلّى جاى بگيرند و در پى تجربه‌هاى متعدّد و همراهى معنويت فرد استخاره كننده، اعتبار نسبى يابند، آن گونه كه بسيارى از عالمان موثّق و مشهور عمل كرده‌اند.^۱ اين شيوه‌ها پس از انديشه و مشورت فرد مردّد، راه‌كارى براى خروج از حالت سخت دودلى و بى‌تصميمى است و به فراخور خود، از نيازمندانش، كارگشايى مى‌كنند و در جايگاه تعيين شده خويش، كارايى دارند.
در ميان شيوه‌هاى گوناگون، چند استخاره به امام زمان عليه السلام منسوب شده‌اند كه در