31
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم

ب - ارزيابى مضمون احاديث نهى از قيام‌

در بررسى محتوا و مضمون احاديث نهى از قيام، با در نظر گرفتن فضاى صدور آنها، چند نكته قابل توجّه است:
۱. دسته اوّل از اين احاديث، هرچند به ظاهر، مطلق‌اند و پرچمدار همه قيام‌هاى قبل از قيام مهدوى را طاغوت خوانده‌اند، ليكن با ملاحظه آنها در كنار احاديثى كه قيام زيد۱ يا شهداى فخ‌۲ را مورد تأييد قرار داده‌اند، معلوم مى‌شود كه اطلاق آنها مقصود نيست؛ بلكه مقصود، «پرچمداران قيام‌هاى باطل» اند، چنان كه در حديثى از امام باقر عليه السلام به اين معنا تصريح شده است:
من رفع راية ضلالة فصاحبها طاغوت.۳
كسى كه پرچم گم‌راهى را برافرازد، پرچمدار آن، طاغوت است.
همچنين با در نظر گرفتن معناى صدور اين احاديث و احاديث دسته دوم، مشخّص مى‌شود كه مقصود از آنها، نهى از تلاش براى تشكيل حكومت عدل بر پايه قوانين اسلامى نيست؛ زيرا اين احاديث، در فضايى صادر شده‌اند كه بسيارى از پيروان اهل بيت عليهم السلام تصوّر مى‌كردند زمينه براى تحقّق حكومت جهانى اهل بيت عليهم السلام فراهم است؛ چرا كه حكومت بنى اميّه به دليل جناياتش، ديگر پايگاه اجتماعى نداشت و روزهاى پايانى خود را سپرى مى‌كرد و حكومت بنى عبّاس هم تشكيل نشده و در آغاز راه بود، و از سوى ديگر، محبوبيت خاندان رسالت در جامعه اسلامى، در حال افزايش بود، به گونه‌اى كه رهبران جنبش‌ها از نام آنان براى جذب هواداران بهره‌بردارى مى‌نمودند.
در چنين فضايى، به طور طبيعى، پيروان اهل بيت عليهم السلام به اين تحليل مى‌رسيدند

1.ر.ك: ص ۴۳ .

2.. ر.ك: ص ۴۴.

3.. الكافى: ج ۸ ص ۲۹۷ ح ۴۵۶ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
30

و نيز حديث متوكّل بن هارون كه از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود:
ما خَرَجَ وَ لا يَخرُجُ مِنّا أَهلَ البَيتِ إِلى‌ قيامِ قائِمِنا أَحَدٌ لِيَدفَعَ ظُلماً أَو يَنعَشَ حَقّاً إلّا اصطَلَمَتهُ البَلِيَّةُ، وَ كانَ قِيامُهُ زِيادَةً فِى مَكرُوهِنا وَ شِيعَتِنا.۱
هيچ يك از ما اهل بيت تا قيام قائم ما براى جلوگيرى از ستمى و به پا داشتن حقّى، قيام نمى‌كند، مگر اين كه ريشه‌كنى بلا بد نيست و قيام او بر اندوه ما و پيروان ما مى‌افزايد.
هرچند در اين دسته از احاديث، قيام قبل از ظهور امام مهدى عليه السلام نهى نشده، ليكن ظاهر مفاد آنها، باطل دانستن اين‌گونه قيام‌هاست؛ زيرا نه تنها نتيجه‌اى ندارد و به شكست مى‌انجامد، بلكه موجب آن است كه قيام كننده، بازيچه دست سياست‌بازان شود و سرنوشت وى و همراهانش، اندوه اهل بيت عليهم السلام را افزون نمايد.

نقد و بررسى احاديث نهى از قيام‌

به منظور نقد و ارزيابى اين دسته از احاديث، لازم است ابتدا سند آنها و سپس محتواى آنها بررسى شوند و سرانجام، مضمون آنها بر موازين اصولى نقد و ارزيابى حديث، عرضه شود.

الف - ارزيابى سند احاديث نهى از قيام‌

بسيارى از احاديث كه ملاحظه شدند، از نظر سند، معتبر نيستند؛۲ ليكن نكته مهم اين است كه اگر سند همه اين احاديث هم صحيح فرض شوند، آنچه در نظر ابتدايى از اين احاديث برداشت مى‌شود، قطعاً مقصود نيست. اين نكته را در ارزيابى مضمون آنها توضيح خواهيم داد.

1.. صحيفه سجّاديه: ص ۱۱.

2.. براى آگاهى از ارزيابى كامل سند احاديثى كه در اين باره وارد شده، ر.ك: دراسات فى ولاية الفقيه: ج ۱ ص ۲۰۵ - ۲۵۶.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13415
صفحه از 453
پرینت  ارسال به