در قالب زمزمه‌اى عاشقانه در جستجوى عدالت‌گستر جهان ، و خطاب‌هايى عارفانه به امام زمان عليه السلام و درخواست‌هايى از عمق جان از خداوند منّان ، بيان شده است .
نگاهى به سند دعاى ندبه
قوّت متن اين دعا ، و استناد بسيارى از آن به آيات قرآن و احاديث صحيحه۱ از يك سو ، و مطلوبيت مطلق دعا از سوى ديگر ، به اين دعا، وجاهت خاصى مى‌بخشد ؛ ليكن بى‌ترديد استناد آن به اهل بيت عليهم السلام بر اعتبار و اهميت آن خواهد افزود. لذا اجمالاً به ارزيابى سند اين دعا خواهيم پرداخت .
۱ . دعاى ندبه در مصادر كهن
كهن‌ترين مصادر موجود كه اين دعا را نقل كرده‌اند، عبارت‌اند از :
الف - المزار الكبير،۲ نگاشته محمّد بن جعفر، معروف به ابن مشهدى (ق ۶ق)
با توجّه به طبقه اين فرد ، مى‌توان او را از افراد قرن ششم دانست ؛ ولى سال دقيق تولّد و وفات وى روشن نيست . مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى به سبب قرائنى، او را هم‌دوره ابن زهره (۵۱۱ - ۵۸۵) شمرده است .۳
اين كتاب، يكى از كهن‌ترين كتاب‌هاى زيارتى است كه مورد اعتماد عالمان بوده است ، اگرچه در انتساب آن به ابن مشهدى و همچنين شخصيت ابن مشهدى ، اختلاف وجود دارد .۴
1.ر.ك: شرح دعاى ندبه، سيّد على‌اكبر موسوى محبّ الاسلام . ايشان دعاى ندبه را به ۱۲۴ فقره تقسيم نموده و منابع قرآنى و روايى هر فقره را از جوامع حديثى شيعه و سنّى استخراج كرده است . نيز ، ر.ك : با دعاى ندبه در پگاه جمعه، مجله موعود : ش ۱۴ - ۱۹ .
2.المزار الكبير : ص ۵۷۳ .
3.الذريعة : ج ۸ ص ۱۹۳ .
4.برخى از متأخران همانند محدّث نورى و شيخ آقا بزرگ تهرانى ، انتساب اين كتاب به ابن مشهدى را مسلّم شمرده‌اند (خاتمة مستدرك الوسائل : ج ۱ ص ۳۶۰ ، الذريعة : ج ۲۰ ص ۳۲۴)؛ ولى برخى همانند علّامه مجلسى در اين امر تشكيك نموده‌اند . علّامه مجلسى در باره آن نوشته است : «المزار الكبير تأليف محمّد بن المشهدى أو السيد فخار أو بعض معاصريهما» (بحار الأنوار: ج ۹۷ ص ۱۰۲).
همچنين در بسيارى از موارد در كتاب بحار الأنوار نام او نيامده و با عنوان مؤلّف المزار الكبير ياد شده است.
اختلاف در باره ابن مشهدى از جانب ديگر نيز وجود دارد؛ چون اطلاعات چندانى درباره او در دست نيست . شيخ حرّ عاملى در باره وى گفته است : «وى مردى فاضل، محدّث و راستگو بود و نوشته‌هايى از شاذان بن جبرئيل قمى دارد» (أمل الآمل: ج ۲ ص ۲۵۲ و ۲۵۳)؛ ولى آية اللَّه خويى در باره او اين گونه گفته است : «اعتبار خود اين كتاب براى ما ثابت نشد؛ براى اين كه وضعيت محمّد بن مشهدى، روشن و شخصيتش شناخته نيست؛ محدّث نورى اصرار دارد كه وى، محمّد بن جعفر بن على بن جعفر مشهدى حائرى است، امّا اين گفته محدّث نورى، تنها گمان مى‌آورد [و علم‌آور نيست]» (معجم رجال الحديث: ج ۱ ص ۵۱) .
علّامه مجلسى نيز در باره شخص مؤلّف كتاب ترديد دارد، ولى كتاب را معتبر شمرده و مى‌گويد : «از كيفيت اسناد المزار الكبير استفاده مى‌شود كه كتاب معتبرى است و سيّد ابن طاووس هم اخبار و متن زيارت‌هاى بسيارى را از آن نقل كرده است» (بحار الأنوار: ج ۱ ص ۳۵) .
