61
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم

روايى خويش باشد . بنا بر اين ، او مى‏خواهد بگويد كسانى كه اين احاديث را براى وى نقل كرده‏اند يا در كتب خود نوشته‏اند ، مورد وثوق هستند ، نه اين كه همه كسانى كه در سلسله اسناد احاديث كتاب وى (المزار الكبير) آمده‏اند ، مورد وثوق او باشند .
۲ . وقتى برخى از راويانِ كتاب‏هايى مانند الكافى (با آن همه دقّت مؤلّف آن) ، ثقه نيستند ، بعيد به نظر مى‏رسد مؤلّفى ادعا كند كه همه راويان كتاب او ، مورد وثوق او هستند .
۳ . بر فرض كه از عبارت ياد شده ، استنباط شود كه ابن مشهدى ، همه راويان كتاب المزار الكبير را توثيق كرده است ، با توجّه به اين كه وى از متأخّرانْ محسوب مى‏شود ، قطعاً توثيق او هم بر پايه حدس و نظر بوده و از اعتبار لازم ، برخوردار نيست .
بر اين اساس ، هر چند مورد وثوق بودن مشايخ ابن مشهدى ، موجب اعتبار نِسبى احاديث كتاب اوست ، ليكن اين اعتبار ، به گونه‏اى نيست كه بتوان با اطمينان ، زيارت‏نامه ياد شده را به طور مستقيم ، به امام زمان عليه السلام نسبت داد. لذا به كسانى كه «زيارت ناحيه مقدّسه» را بازگو مى‏نمايند ، توصيه مى‏شود كه آن را مستقيماً به امام زمان عليه السلام نسبت ندهند ؛ بلكه آن را به نقل از كتاب المزار الكبير ، از ناحيه مقدّسه ، گزارش نمايند .
گفتنى است در باره كتاب ابن مشهدى ، نكات ديگرى نيز هست كه در اين مختصر ، فرصت پرداختن به آنها نيست .

ميزان اعتبار زيارت دوم (مشهور به «زيارت شهدا»)

اين زيارت‏نامه نيز منسوب به ناحيه مقدّسه است ؛ ليكن به «زيارت شهدا» مشهور است . در اين باره نيز چند نكته، قابل توجّه است :


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
60

۳ . بخشى از اين زيارت ، در زيارت‏نامه منسوب به سيّدِ مرتضى - كه ما آن را در فصل چهاردهم آورده‏ايم - ، بدون انتساب به ناحيه مقدّسه آمده است . علّامه مجلسى در اين باره مى‏گويد :
اى بسا اختلاف ميان اين زيارت و زيارت منسوب به سيّدِ مرتضى ، به خاطر اختلاف روايت باشد و ظاهر ، اين است كه سيّد ، اين زيارت را گرفته و از خودش ، بر آن افزوده است .۱

ميزان اعتبار زيارت نخست (مشهور به «زيارت ناحيه مقدّسه»)

همان طور كه در متن منقول از كتاب المزار الكبير ملاحظه شد ، اين زيارت ، سند متّصل به ناحيه مقدّسه ندارد و حديث آن ، اصطلاحاً «مُرسَل» است و قابل ارزيابى سندى نيست ؛ ولى مؤلّف كتاب المزار الكبير ، در مقدّمه اين كتاب ، آورده است :
امّا بعد ، من در اين كتابم، زيارت‏هاى گوناگونى را براى مشاهد مشرّف ، و نيز آنچه را در آداب مسجدهاى فرخنده وارد شده است ، و دعاهايى را كه پس از نمازها خوانده مى‏شوند ، و مناجات‏هاى لذّت‏بخشى را كه در خلوتگاه‏ها با خداوندِ اَزَلى مى‏شود، و آن دسته دعاهايى را كه در امور مهم ، با آنها به خداوندْ پناه برده مى‏شود، گرد آورده‏ام ؛ دعاهايى كه راويان مورد اعتماد، با سند ، از بزرگان [امّت‏] ، نقل كرده‏اند.۲

برخى گفته‏اند كه اين عبارت ، در توثيق عمومى همه كسانى كه در اَسناد احاديث كتابِ ياد شده قرار دارند ، صراحت دارد و از جمله كسانى كه بر اين مطلبْ اصرار دارند ، محدّث نورى است ؛۳ ليكن در اين باره ، توجّه به چند نكته، ضرورى است :
۱ . ممكن است مقصود ابن مشهدى از عبارت ياد شده ، توثيق مشايخ بِلا واسطه

1.بحار الأنوار : ج ۱۰۱ ص ۳۲۸ .

2.المزار الكبير : ص ۲۷ .

3.ر . ك : خاتمة مستدرك الوسائل : ج ۱ ص ۳۵۹ و ج ۲ ص ۴۵۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16594
صفحه از 466
پرینت  ارسال به