سخنى در باره ميزان اعتبار دو زيارت منسوب به ناحيه مقدّسه
دو زيارتى كه متن آنها در آغاز اين فصلْ گزارش شد ، به ناحيه مقدّسه۱نسبت داده شدهاند و از آن جا كه در آنها (بويژه در زيارت نخست) به مصائب سيّد الشهدا و ياران آن بزرگوار ، اشاره شده ، مورد استناد و استفاده اهل منبر و ذاكران مصائب اهل بيت عليهم السلام قرار دارند . از اين رو ، آگاهى از ميزان اعتبار آنها ، از اهميت ويژهاى برخوردار است ؛ ولى پيش از پرداختن به اين موضوع ، توجّه به چند نكته، لازم به نظر مىرسد :
۱ . هرچند هر دو زيارت ، منسوب به ناحيه مقدّسه اند ، ليكن زيارتى كه به «زيارت ناحيه مقدّسه» شهرت دارد ، همان زيارت نخست اين فصل است . اين زيارت ، در كتاب موسوم به المزار الكبير (نگاشته ابن مشهدى)۲ آمده است .۳
۲ . علّامه مجلسى ، در بحار الأنوار ، زيارت نخست را از كتاب المزار شيخ مفيد نيز گزارش كرده است ؛۴ليكن در نسخههاى موجود از كتاب المزار مفيد ، اين متن ، وجود ندارد .
1.ناحيه مقدّسه ، اصطلاحى است كه اماميه ، از نيمه اوّل قرن سوم هجرى و به خاطر شرايط سخت سياسى - اجتماعى ، در نقل مطلب از امامان : هادى عليه السلام و عسكرى عليه السلام و مهدى عليه السلام يا گفتگو در باره ايشان ، آن را به جاى نام امام ، به كار مىبردهاند و عمدتاً در عصر غيبت صغرا و براى امام زمان عليه السلام به كار مىرفته است .
2.وى ، محمّد بن جعفر مشهدى حائرى (م ح ۵۷۴ ق) است .
3.المزار الكبير : ص ۴۹۶ - ۵۱۳ .
4.بحار الأنوار : ج ۱۰۱ ص ۳۱۷ .