احاديث علائم ظهور آشنايى دارند و از سوى ديگر، نسبت به وضعيت اجتماعى موجود نيز بى‏تفاوت نيستند. به اين جهت كوشيده‏اند كه براى پيام احاديث، مصداق خارجى و عينى ارائه كنند. امّا مطالعه تاريخ اسلام و در كنار آن، مرورى بر احاديث نشانه‏هاى ظهور، به خوبى نشان مى‏دهد كه بسيارى از آنچه به نام نشانه ظهور مهدى مشهور شده، در طول تاريخ نيز مطابق يا مشابه آن رخ داده است. از اين رو، تطبيق قطعى بسيارى از علائم ظهور بر وقايع پيش آمده به هر جهت كه باشد، بسيار دشوار است.
نكته بسيار مهم در تطبيق علامت‏هاى ظهور آن است كه نمى‏توان به صرف احتمال مطابقت يك واقعه خارجى با يكى از علائم ظهور، به پيش‏بينى وقت ظهور يا قيامِ متّصل بدان پرداخت.
البته كنار هم قرار گرفتن شمارى از نشانه‏ها بويژه آنهايى كه در احاديث معتبر آمده‏اند و محتوم توصيف شده‏اند، موجب اطمينان به نزديك بودن ظهور مى‏گردد.
اشتباه اصلى در تطبيق‏هاى نادرست پيشين آن بوده است كه تنها با ديدن يك واقعه خارجى و بدون توجّه به ديگر علائم، آن را علامت ظهور شمرده و نزديكى ظهور را پيش‏بينى كرده‏اند.
حتى گاه با اين كه هيچ يك از علامت‏هاى حتمى و مشهور پديد نيامده‏اند، تنها پيشرفتى علمى و صنعتى همچون تلگراف - كه گونه‏اى اطلاع‏رسانى از دور است - بر علامت ظهور تطبيق شده و زمان ظهور، نزديك دانسته شده است.
ناصواب بودن تمامى تطبيق‏هاى پيشين علائم ظهور، اين نكته مهم را به ما يادآورى مى‏كند كه دقت و احتياط فراوان در اين زمينه، فوق العاده مهم و ضرورى است.
در اين ميان، احتمال جعل و تحريف لفظى و معنوى را به انگيزه‏هاى مختلف هم نمى توان از نظر دور داشت. لذا دقت در احاديث علائم ظهور و شناخت دقيق آنها

نعمان مغربى، مورّخ اسماعيلى مذهب (م ۳۶۳ ق) اين حديث را پيشگويى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در باره مهدى فاطمى دانسته و مى‏گويد: «اين حديثِ مشهورى است و تا كنون خورشيد از مغرب طلوع نكرده و پس از اين هم نخواهد كرد. پس مقصود رسول خدا، قيام مهدى از مغرب است و مهدى همان خورشيدى است كه فرموده سيصد سال پس از هجرت من طلوع خواهد كرد و چنين هم شد و مهدى عليه السلام در سال ۲۹۷ق آشكار گشت».^۱
منظور قاضى نعمان، عبيد اللَّه مهدى اسماعيلى است كه به مغرب رفت و پس از جنگ و گريزى، در سال ۲۹۷ق دولت فاطميان را بنا نهاد.
از اين منظر مى‏توان گفت كه فرقه اسماعيليه با اختلاط ميان علائم ظهور و اشتراط الساعة در صدد بهره‏بردارى سياسى از اين علامت به نفع گروه خود بوده و اين اختلاط را عمداً پديد آورده است.

۹. تطبيق علائم ظهور

در طول تاريخ تشيّع، هميشه شاهد ظلم‏ها و ستم‏هاى ناروا بر شيعيان بوده‏ايم. اين امر، باعث شد كه شيعيان به انتظار فرج و گشايش بينديشند و با اين اميد زندگى كنند. به صورت طبيعى در هر بُرهه‏اى كه بارقه اميدى براى شيعيان ديده شد كه به اين اميد كه وقت گشايش حقيقى در زندگى‏شان فرا رسيده است، به ياد امام مهدى عليه السلام و ظهور او افتاده‏اند. اين امر، هم به روحيات افراد مرتبط است و هم اين كه گاه وضعيت اجتماعى، زمينه را براى اين تطبيق‏ها فراهم مى‏كند. اميدوارىِ حاصل از روى كار آمدن برخى دولت‏ها در طول تاريخ - كه موجب اميد اجتماعى شده است - ، احتمال اتّصال آن دولت را به ظهور مهدى عليه السلام پديد آورده است.
اين تطبيق‏ها غالباً از سوى حديث‏پژوهان اتفاق افتاده است. ايشان از سويى با