437
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم

برشمرده‏اند . مصعب بن زبير، آغازگر اين سخن است‏۱ و افراد ديگرى نيز در موافقت يا مخالفت آن سخن گفته‏اند . ۲
ولى توجّه به فراوانى روايات شيعه و سنّى ، كهن بودن آن متون ، رواج اين فرهنگ در ميان مردمان و سوء استفاده حاكمان و قدرت‏طلبان از اين فرهنگ عمومى، اثبات مى‏كند كه اين فرهنگ، ريشه در متون كهن حديثى دارد .

۹ - ۲ . خَسْف در بيداء

خَسْف در لغت به معناى فرو بردن و فرو ريختن است . مشهورترين اشاره به خسف لشكر سفيانى مربوط به منطقه‏اى به نام بيدا در بين مكّه و مدينه يا منطقه‏اى نزديك به مدينه است .۳
روايات مرتبط با خسف در بيدا چند گروه هستند :
يك . رواياتى كه يكى از نشانه‏هاى ظهور امام مهدى عليه السلام را خسف در بيدا برشمرده و گاه آن را از علائم حتمى دانسته‏اند .۴
دو . گروهى كه به خسف در بيدا اشاره كرده و مبارزه اين گروه را با فردى مى‏دانند كه در خانه خدا پناه گرفته است .۵
سه . گزارش‏هايى كه ميان سفيانى و بيدا ارتباط برقرار كرده و مى‏گويند : لشكر سفيانى در بيدا ، فرو خواهد رفت .۶
با توجّه به علامت بودن سفيانى براى ظهور، روشن مى‏شود كه اشاره به خسف

1.ر . ك : نسب قريش : ص ۱۲۹ .

2.ر . ك : الأغانى : ج ۱۷ ص ۲۱۸ ، تاريخ مدينة دمشق : ج ۱۶ ص ۳۰۳ ، تاريخ الإسلام : ج ۶ ص ۵۸ ، السيادة العربية : ص ۱۲۱ ، صخى الإسلام : ج ۳ ص ۲۳۸ - ۲۳۹ .

3.ر . ك : معجم البلدان : ج ۱ ص ۵۲۳ .

4.ر . ك : الغيبة، نعمانى : ص ۲۶۵ ح ۱۵ و ص ۲۷۰ ح ۲۱ ، الغيبة، طوسى : ص ۴۳۷ .

5.مسند ابن حنبل : ج ۶ ص ۱۰۵ ، تاريخ مدينه : ج ۱ ص ۳۱۰ .

6.ر . ك : الفتن، ابن حماد : ج ۱ ص ۲۰۲ (باب الخسف بجيش السفيانى...) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
436

محلّ خروج او را نيز حمص ، وادى يابس ، ايلياء (بيت المقدس) ، اندرا و روم نوشته‏اند .۱ مدّت حكومت سفيانى نيز در بيشتر روايات ، نُه ماه دانسته شده است .۲ گزارش‏هايى نيز زمان حكومت او را سه سال و نيم‏۳ يا به اندازه دوره باردارى شتر ۴ برشمرده‏اند .

۹ - ۱ - ۳ . خروج سفيانى‏هاى گوناگون‏

باور عمومى كهن در باره خروج سفيانى سبب شد كه در طول تاريخ، افرادى از بنى اميّه كه خروج كرده و در صدد در دست گرفتن قدرت بوده‏اند، به عنوان سفيانى، شناخته شوند. زياد بن عبد اللَّه بن يزيد بن معاويه در سال‏هاى آغازين سده دوم هجرى ،۵ على بن عبد اللَّه بن خالد بن يزيد بن معاويه در سال ۱۹۵ هجرى (در زمان امام رضا عليه السلام) ، ۶ و ابو حرب يمانى مبرقع‏۷ در دوره معتصم عبّاسى، از جمله سفيانى‏هايى هستند كه با هدف به دست گرفتن قدرت، خروج كرده‏اند و عليه شاخه مروانى بنى اميّه و يا خلافت بنى عبّاس شوريده‏اند. اگرچه سفيانى، فردى خوش‏نام نيست، ولى قدرت‏يابى و تسلّط مقتدرانه او بر شام و حتّى مناطق حجاز، مورد توجّه مردم بوده است .
شهرت يافتن اين افراد به سفيانى ، نشان از عمق وجود جريان سفيانى در فرهنگ عمومى مسلمانان دارد .
برخى از مورّخان، احاديث مرتبط با سفيانى را ساخته و پرداخته اين گروه

1.الفتن : ص ۱۹۷ و ۱۹۳ و ۱۸۸ ، الغيبة، طوسى : ص ۴۶۳ .

2.الغيبة، طوسى : ص ۴۴۹ ، الفتن : ص ۱۸۸ و ۴۶۵ .

3.الفتن : ص ۱۸۸ .

4.الغيبة، طوسى : ص ۴۵۰ .

5.انساب الاشراف : ص ۹ ح ۱۵۷ و ۲۰۳ و ۲۲۲ ، تاريخ الطبرى : ج ۷ ص ۲۴۳ - ۲۶۳ .

6.تاريخ دمشق : ج ۴۳ ص ۲۴ ، سير اعلام النبلاء : ج ۹ ص ۲۸۴ .

7.تاريخ الطبرى : ج ۹ ص ۱۱۶ و ۱۱۸ ، تاريخ اليعقوبى : ج ۲ ص ۴۴۲.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16509
صفحه از 466
پرینت  ارسال به