435
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم

جنگ‏هاى او با مردم مناطق مختلف، مطرح شده است .
مكان‏هايى همچون : قرقيسياء، حرّان ، خراسان ، زوراء (بغداد) ، جابيه ، روم ، دمشق و ... نام برده شده‏اند و از بنى اميّه ، بنى عبّاس ، پرچم‏هاى سياه و ديگر رويدادهاى تاريخ اسلام، ياد شده است .
فرو رفتن لشكر اعزامى سفيانى به مدينه در منطقه بيدا نيز بيش از منابع شيعى، مورد توجّه اهل سنّت قرار گرفته است .
نكته مهم در مجموعه احاديث سفيانى، تبادل متون در مصادر حديثى شيعه و سنى است . اين مطلب، حتّى در كتاب الغيبة شيخ طوسى نيز به چشم مى‏آيد و ايشان برخى از متون اهل سنّت را گزارش كرده است. از زمان سيّد ابن طاووس و تأليف كتاب الملاحم و الفتن ، گزارش احاديث و متون اهل سنّت كه ناظر به موضوع علائم ظهور باشند در مصادر شيعى، بسيار گسترده‏تر شده است . نويسندگان متأخّر نيز گاه به نقل از اين كتاب و گاه مستقيماً از مصادر اهل سنّت همچون الفتن ابن حمّاد و عقد الدرر، اين متون را گزارش كرده‏اند .

۹ - ۱ - ۲ . ابهامات در احاديث سفيانى‏

گفتيم كه جزئيات گزارش‏هاى مرتبط با سفيانى، از اختلاف فراوانى برخوردار است كه اعتماد به اين جزئيات را كاهش مى‏دهد . در باره نام سفيانى، اسامى : عبد اللَّه ، عثمان ، عنبسه ، معاويه ، حرب ، عتبه و عروه‏۱ ذكر شده است و براى پدرش از نام‏هاى : يزيد ، عنبسه ، هند و عتبه استفاده شده است .۲ نسب او نيز گاه به عتبة بن ابى سفيان‏۳ و گاه به خالد بن يزيد بن معاويه‏۴مى‏رسد .

1.ر . ك : الفتن : ص ۱۹۱ ، كمال الدين : ص ۶۷۹ ، ملاحم ابن منادى : ص ۷۷ ، عقد الدرر : ص ۸۰ و ۹۱ ، التذكره قرطبى : ص ۶۹۴ و ۷۰۲ .

2.الفتن : ص ۱۹۱ ، كمال الدين : ص ۶۷۹ ، ملاحم ابن منادى : ص ۷۷ ، عقد الدر : ص ۸۰ .

3.الغيبة، طوسى : ص ۴۴۴ .

4.الفتن : ص ۱۹۳ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
434

پنج : سوء استفاده عناصر اموى از نام سفيانى براى به دست گرفتن قدرت.

۹ - ۱ - ۱ . سفيانى در احاديث فريقين‏

احاديث فراوانى در مصادر شيعى گزارش شده و بر حتمى بودن ظهور سفيانى و حركت او در ماه رجب، تأكيد شده است .۱
در احاديث شيعه ، سفيانى غالباً همراه با نداى آسمانى ، نفْس زكيه و فرو رفتن در سرزمين بيدا ياد مى‏شود . گاه در كنار سفيانى، از يمانى هم ياد شده است .
در منابع شيعى، افزون بر احاديث گزارش شده از معصومان عليهم السلام ، متونى نيز از غير معصومان گزارش شده است .
در منابع اهل سنّت ، سخنى از حتمى بودن سفيانى يا ظهور وى در ماه رجب نيست . اگر چه برخى از احاديث به نقل از پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله است، ولى بيشتر متون، به صحابه و تابعيان منتهى مى‏شود .
بعضى از احاديث مرتبط با سفيانى كه در كتاب الفتن نعيم بن حمّاد آمده، به نقل از جابر جُعفى از امام باقر عليه السلام است . البته اين متون در مصادر اصلى اهل سنّت، كمتر گزارش شده است .
بيشتر گزارش‏هاى اهل سنّت در باره سفيانى ، ارزش لازم براى استناد و اطمينان را ندارد . بويژه گزارش‏هايى كه در كتاب الفتن ابن حمّاد به تفصيل مورد اشاره قرار گرفته است .
در اين گزارش‏ها بيشتر از دشمنى سفيانى با مردم كوفه و مدينه و يا عموم بنى هاشم ياد شده است . گاه دشمنىِ او با بنى عبّاس هم مورد اشاره قرار گرفته است .
متون اهل سنّت در باره سفيانى، معمولاً به صورت داستان پيوسته نقل شده و

1.ر . ك : ص ۶۵ (حتمى بودن شورش سفيانى) و ص‏۷۷ (زمان شورش سفيانى / ماه رجب) . نيز ، ر . ك : الغيبة، نعمانى : باب ۱۸ ، ح ۱ و ۲ و ۴ و ۵ و ۶ و ۷ و ۱۰ و باب ۱۴ ح ۱۵ و ۲۶ ، كمال الدين : ص ۶۷۸ و ۶۸۰ ، الإرشاد : ج ۲ ص ۳۷۱ ، الغيبة، طوسى : ص ۴۳۵ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16514
صفحه از 466
پرینت  ارسال به