دامن زدهاند.
هر چه زمان پيش رفته و حوادثى مهم روى داده، مواردى از نشانهها بر آن رويداد، تطبيق شده و اضافاتى نيز در آنها صورت گرفته است. مثلاً تا قرن هفتم از نشانههايى كه بر ظلم و ستم ناشى از حمله مغول (۶۱۶ - ۶۵۶ق)۱تطبيق شود، كمتر سخن گفتهاند؛ امّا مؤلّف عقد الدرر - كه كتابش را در سال ۶۸۵ق به پايان رسانده -۲ با تفصيل بيشترى در باره خروج كافرى كه از مشرق مىآيد و حكومت بنى عبّاس را سرنگون مىكند و از خصوصيات مغولان (بدون ذكر نام آنان) و حملات مكرّر آنان به عنوان نشانههاى ظهور سخن گفته است. شبيه اين مطلب را در باره ديگر حوادث مهم تاريخى نيز مشاهده مىكنيم.
۵ . فهرست اجمالى علائم ظهور
در اين جا فهرستى را كه شيخ مفيد در كتاب الإرشاد آورده، به همان ترتيب ذكر مىكنيم ؛ علامتهايى كه در ميراث حديثى و تاريخى سده چهارم هجرى وجود داشته و عالم فرهيخته و نقّادى همچون شيخ مفيد، آنها را جمعآورى و گزارش كرده است:
۱. اختلاف بنى عبّاس در حكومت .
۲. گرفتن خورشيد در نيمه ماه رمضان و گرفتن ماه در آخر آن بر خلاف معمول .
۳. فرو رفتن زمينى در مغرب و فرو رفتن زمينى در مشرق .
۴. را كد ماندن (عدم حركت) خورشيد از ظهر تا عصر .
۵. طلوع خورشيد از مغرب .
۶. بريده شدن سر مردى هاشمى بين ركن و مقام .