419
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم

سخنى از تضعيف او نگفته است.۱
كتاب الفتن همانند ديگر كتاب‏هايى كه در موضوع ملاحم و فتن نوشته شده است، به مهدى اختصاص ندارد؛ بلكه در باره رويدادهاى آينده جهان اسلام تا قيامت سخن مى‏گويد و بخشى از اين گونه كتب، به مهدى و نشانه‏هاى ظهور او اختصاص دارد. برخى از ابواب كتاب الفتن، عبارت اند از: سفيانى و نام و نسبت و جنگ‏ها و فرو رفتن او در بيداء، پرچم‏هاى سياه، ابواب مربوط به مهدى و نام و نسب و روش او و نشانه‏هاى قيامش، ابواب مربوط به دجّال، فرود آمدن عيسى عليه السلام، فتح قسطنطنيه و جاهاى ديگر، زلزله‏ها و خسف‏ها و ابواب ديگر.
بيشتر متون اين كتاب از صحابه يا تابعيان نقل شده و سند آن به پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله نمى‏رسد. مثلاً از حدود ۱۷۰ حديث باب‏هاى ۲۹ تا ۴۴ اين كتاب - كه در باره مهدى و سفيانى است - ، حدود ۲۵ حديث به پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، اميرمؤمنان عليه السلام و امام باقر عليه السلام مى‏رسد و ديگر اسناد كتاب به افرادى چون كعب الأحبار، زهرى، ارطاة و... ختم مى‏شود. آنچه به اين سه معصوم هم مى‏رسد، با طرق غيرشيعى است.

۳ - ۲ . كتب حديثى

برخى از كتب حديثى كه به موضوع سيره اهل بيت عليهم السلام پرداخته‏اند نيز علائم ظهور را نقل و حكايت كرده‏اند. اين كتاب‏ها به مناسبت شرح زندگى امام دوازدهم عليه السلام به علائم ظهور هم اشاره دارند. مانند كتاب الإرشاد شيخ مفيد (م ۴۱۳ق)، إعلام الورى‏ طبرسى (م ۵۴۸ ق)، كشف الغمة اربلى (م ۶۹۲ق) و الفصول المهمّة ابن صباغ (م ۸۵۵ ق)۲كه به بسيارى از احاديث علائم ظهور، اشاره كرده‏اند. علّامه مجلسى، مجموع مطالب اين كتب را جمع‏آورى كرده و در بحار الأنوار آورده است.۳

1.الملاحم والفتن : ص ۶۲ و ۶۳.

2.ابن صباغ مالكى، گرچه از اهل سنّت است، ولى كتاب خود را به شيوه مورّخان شيعه در باره دوازده امام نوشته است.

3.ر. ك: بحار الأنوار: ج ۵۲ ص ۱۸۱ - ۲۷۸ (باب علامات ظهور).


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
418

سند بسيارى از احاديث اين كتاب، به فضل بن شاذان مى‏رسد كه از بزرگان اصحاب ائمّه و مؤلّف كتاب‏هايى در موضوعات مربوط به امام عصر عليه السلام از جمله اثبات الرجعه، كتاب القائم و كتاب الملاحم است.۱ وى همچنين احاديث مربوط به علائم ظهور را كه استادش شيخ مفيد در كتاب ارشاد نقل كرده، آورده است؛ امّا از الغيبة نعمانى، بهره نجسته، گرچه مضمون احاديث دو كتاب (الغيبة نعمانى والغيبة طوسى) در مواردى با هم تطبيق مى‏شود.
بخش نشانه‏هاى ظهور در اين كتاب حدود شصت گزارش است كه تعدادى از آنها از معصوم صادر نشده و تعدادى هم از منابع يا راويان اهل سنّت نقل شده است. اين شيوه در الغيبة نعمانى و كمال الدين، دست كم در بخش علائم يافت نمى‏شود.

۳ - ۱ - ۴. كتاب الفتن‏

اين كتاب، اثر نعيم بن حمّاد خزاعى مروزى(م ۲۲۸ ق) از محدّثان اهل سنّت است كه به طور گسترده به منابع شيعه راه يافته و از طريق آثارى مانند التشريف بالمنن فى تعريف الفتن مشهور به الملاحم والفتن ابن طاووس در كتب اماميه به آن استناد و استدلال مى‏شود. الفتن، قديمى‏ترين منبع در بحث ملاحم و فتن و به عبارتى همان نشانه‏هاى ظهور است. ابن حمّاد در جريان اختلاف معتزله و اشاعره بر سر مخلوق يا حادث بودن قرآن، با عقيده خليفه وقت، معتصم عبّاسى مخالف بود و به زندان افتاد و در همان جا بدرود زندگى گفت.۲
در باره وثاقت وى اختلاف نظر است . برخى او را توثيق و بعضى مذمّت كرده‏اند.۳ سيّد ابن طاوس، توثيقات وى را از رجاليان بزرگ اهل سنّت آورده و

1.رجال النجاشى : ج ۲ ص ۱۶۸ و ۱۶۹.

2.الطبقات الكبرى : ج ۷ ص ۳۵۹.

3.ر.ك: سير أعلام النبلاء: ج ۱۰ ص ۵۹۷ و ۶۰۹ ، الكامل فى ضعفاء الرجال : ص ۲۵۱ ش ۸ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد هفتم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16468
صفحه از 466
پرینت  ارسال به