۳. كتابشناسى علائم ظهور
مجموع تأليفاتى كه احاديث علائم ظهور را نقل يا بررسى كردهاند، به سه دسته تقسيم مىشوند:
۳ - ۱ . كتب غيبتنگارى
در اين دسته، كتابهاى فراوانى قرار مىگيرند كه هر يك از جهتى، حائز اهميت است؛ امّا در اين ميان، چهار كتاب اصلى در موضوع علائم ظهور قرار مىگيرند كه ديگر كتابها احاديثشان را غالباً از آنها گرفتهاند. از اين رو، به معرّفى مختصر در باره اين چهار منبع اصلى مهدويت و ظهور مىپردازيم.
۳ - ۱ - ۱. كتاب الغيبة
اين كتاب اثر محمد بن ابراهيم بن جعفر نعمانى معروف به ابن ابى زينب از محدثان دوره غيبت صغرى است. وفات او را حدود سال ۳۶۰ ه نوشتهاند. در باره او و كتابش در بخش كتابشناسى احاديث مهدوى سخن گفتهايم.
معروفترين مشايخ نعمانى كه بيشترين روايات اين كتاب از او نقل شده است احمد بن محمد بن سعيد معروف به ابن عقده (م ۳۳۳) است . از حدود ۸۶ روايت علائم ظهور، حدود ۵۰ حديث آن از طريق ابن عقده است. وى از محدثان زيدى مذهب است كه البته در ميان اماميه هم اعتبار دارد. پس از او، احمد بن هوذه و على بن احمد بندنيجى مشايخ مهم نعمانىاند كه احتمال مىرود اين افراد كتابى در موضوع غيبت يا ملاحم و علائم ظهور داشتهاند كه نعمانى از آن كتابها نقل مىكند. چنانكه يكى از محققان معاصر از نسخه اى به نام ملاحم ابن عقده خبر داده و از آن مطالبى را نقل كرده است.۱ گرچه كتاب الغيبه از اعتبار خاصى برخوردار است ليكن بايد توجّه داشت كه تعدادى از راويان گزارشگر علامتها از فرقههاى
