69
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم

ضرورى نباشد .

امّا در مورد گزارش‏هايى كه حاكى از آن است كه زراره هنگام مرگ، شناخت دقيقى از امامت امام كاظم عليه السلام نداشته،۱ چند نكته قابل توجّه است :

۱ . غالب گزارش‏هايى كه بدانها اشاره شد ، فاقد سند معتبرند .۲ تنها دو روايت معتبر وجود دارد كه دلالت دارند كه زراره ، پيش از مرگ ، نماينده‏اى را براى تحقيق در باره جانشين امام صادق عليه السلام به مدينه فرستاد و او با ايمان اجمالى به امام هفتم از دنيا رفت . ۳

۲ . با عنايت به اختناق حاكم در آن دوران ،۴مصالح سياسى ايجاب مى‏كرد كه زراره ، موضوع امامت امام كاظم عليه السلام را آشكار نكند و هدف او از اعزام پسرش به مدينه - چنان كه از امام رضا عليه السلام روايت شده - ، اين بود كه ببيند وظيفه او چيست و آيا اجازه دارد بر خلاف جوّ سياسى حاكم ، كارى انجام دهد . متن روايت ، كه ابراهيم بن محمّد هَمْدانى آن را نقل مى‏كند ، چنين است :
قُلتُ لِلرِّضا عليه السلام : يَا بنَ رَسولِ اللَّهِ! أخبِرنى عَن زُرارَةَ ، هَل كانَ يَعرِفُ حَقَّ أبيكَ عليه السلام؟ فَقالَ : نَعَم . فَقُلتُ لَهُ : فَلِمَ بَعَثَ ابنَهُ عُبَيدَاللَّهِ لِيَتَعَرَّفَ الخَبَرَ إلى‏ مَن أوصَى الصّادِقُ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ عليهما السلام؟ فَقالَ : إنَّ زُرارَةَ كانَ يَعرِفُ أمرَ أبى عليه السلام وَ نَصَّ أبيهِ عَلَيهِ ، وَ إنَّما بَعَثَ ابنَهُ لِيَتَعَرَّفَ مِن أبى عليه السلام هَل يَجوزُ لَهُ أن يَرفَعَ التَّقِيَّةَ فى إظهارِ أمرِهِ وَ نَصِّ أبيهِ عَلَيهِ ، وَ أنَّهُ لَمّا أبطَأَ عَنهُ ابنُهُ طولِبَ بِإِظهارِ قَولِهِ فى أبى عليه السلام ، فَلَم يُحِبَّ أن يُقدِمَ عَلى‏ ذلِكَ دونَ أمرِهِ ، فَرَفَعَ المُصحَفَ وَ قالَ : اللَّهُمَّ إنَّ إمامى مَن أثبَتَ هذَا

1.ر.ك: ص ۶۴ ح ۲۲۲ و رجال الكشّى: ج ۱ ص ۳۷۱ - ۳۷۳ ش ۲۵۱ - ۲۵۶، كمال الدين: ص ۷۵ .

2.معجم رجال الحديث : ج ۸ ص ۲۳۷ - ۲۳۹ .

3.رجال الكشّى : ص ۳۷۲ ش ۲۵۴ و ۲۵۵. نيز، ر.ك: همين دانش‏نامه ص ۶۴ ح ۲۲۲ .

4.امام صادق عليه السلام براى مصون ماندن امام هفتم عليه السلام از خطرات احتمالى ، پنج نفر را به عنوان وصىّ خويش معيّن نمود كه منصور دوانيقى ، يكى از اين افراد بود . با اين شيوه ، توطئه منصور براى به قتل رساندن امام هفتم عليه السلام نقش بر آب شد (الكافى : ج ۱ ص ۳۱۰ ح ۱۳ و ۱۴ ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۳ ص ۴۳۴) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
68

مى‏گويى : خدايا! من ولايت آن كسى را مى‏پذيرم كه از حجّت‏هاى تو و از نسل امام پيشين ، باقى مانده است .

۳ . عمل طبق احكام قرآن و سنّت‏

وظيفه عملىِ كسانى كه به امام عصر خود دسترسى ندارند ، تمسّك به قرآن و سنّت پيامبر خداست ،۱ چنان كه در غالب احاديث اين باب ، بر آن تأكيد شده است، مانند :

بنا بر اين ، در زمان غيبت امام عصر عليه السلام كه دسترسى به وى و اطاعت از اوامر او ، براى يكايك مسلمانان مقدور نيست ، بر اساس احاديثى كه بر وجوب معرفت امام زمان دلالت دارند ، بر آنان واجب است كه براى شناخت او و اعتقاد به امامتش تلاش كنند و در انجام دادن وظايف فردى و اجتماعى، طبق احاديث اين باب ، به قرآن و سنّت و ره‏نمودهاى امامان پيشين عمل كنند ، يا بر اساس اجتهاد خود ، يا بر مبناى تقليد از مجتهد، و يا از طريق احتياط، عمل نمايند .

بر اين اساس ، مقصود از احاديثى كه دلالت دارند تا امامى شناخته نشود ، حجّت الهى بر مردم تمام نيست ،۲ اين است كه شرط حجّيت تنجيزى و وجوب اطاعت از اوامر امام، معرفت اوست و اگر كسى در شناخت امام زنده و حاضر، كوتاهى نكرده باشد، معذور است . بديهى است كه اين معنا موجب نمى‏گردد كه اوامر امامان پيشين حجّيت نداشته باشند، يا تلاش براى شناخت امام كنونى و اعتقاد اجمالى به وى ،

1.بديهى است كه ره‏نمودهاى اهل بيت عليهم السلام، چيزى جز تبيين كتاب خدا و سنّت پيامبر خدا نيست .

2.ر . ك : الكافى : ج ۱ ص ۱۷۷ ح ۲ ، بحار الأنوار : ج ۴۹ ص ۲۶۷ ح ۸ (به نقل از امام صادق‏عليه السلام : «إنّ الحُجَّةَ لا تَقوم للَّهِ‏ِ عزّ و جل عَلى‏ خَلقِهِ إلّا بإمامٍ حَتّى‏ يُعْرَف ؛ حجّت خدا بر بندگانش به وسيله امام ، آن گاه تمام مى‏شود كه آن امام ، شناخته شود») . نيز ، ر.ك : الاختصاص : ص ۲۶۸ ، بحار الأنوار : ج ۲۳ ص ۲ ح ۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8729
صفحه از 403
پرینت  ارسال به