اگر يك مسلمان ، امام خود را نشناخت ، مسلمان واقعى نيست و در گم‏راهى است ؛ بلكه مسئله مهم‏ترى كه اين حديث بِدان هشدار مى‏دهد ، اين است كه : عصر علم - كه با بعثت پيامبر صلى اللّه عليه وآله آغاز شد - تنها در صورتى مى‏تواند تداوم پيدا كند كه شناختِ ياد شده، وجود داشته باشد . در يك سخن ، امامت ، پشتوانه و ضامن تداوم عصر علم يا عصر اسلام راستين است و بدون اين پشتوانه، جامعه اسلامى به جاهليت پيش از اسلام، بازگشت خواهد كرد .

در واقع ، اين حديث از آينده‏نگرى اين آيه قرآن الهام گرفته كه مى‏فرمايد :
«وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِيْن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى‏ أَعْقَبِكُمْ .^۱
و محمّد ، جز فرستاده‏اى كه پيش از او [نيز] فرستادگانى [آمده و] گذشتند ، نيست . آيا اگر او بميرد يا كشته شود ، به گذشته خود (جاهليت) بر مى‏گرديد؟» .
پيامبر صلى اللّه عليه وآله در حديثى كه بر ضرورت شناخت امام تأكيد دارد ، بيان مى‏نمايد كه چگونه ممكن است جامعه اسلامى عقب‏نشينى كند و به دوران جاهليتِ پيش از اسلام باز گردد . فرموده پيامبر صلى اللّه عليه وآله گوياى اين حقيقت است كه با حذف مسئله امامت و رهبرى ، اين پديده خطرناك ، قابل پيش‏بينى است .

شناخت كدام امام؟

اندكى تأمّل در مضمون حديث ، بويژه با توجّه به شرحى كه گذشت، ما را از پاسخگويى به اين سؤال كه : «امامت كدام امام ، ضامن تداوم اسلام واقعى است و حذف كدام امامت از جامعه اسلامى، بازگشت به جاهليت است؟»، بى‏نياز مى‏كند .
آيا مى‏شود گمان بُرد كه مقصود پيامبر صلى اللّه عليه وآله اين است كه شناختن و پيروى كردن از هر كس كه زمام امور جامعه را به دست گيرد، بر همه مسلمانان واجب و ضرور است و اگر كسى چنين رهبرى را نشناسد ، به مرگ جاهلى مُرده است ، بدون توجّه‏

در واقع ، اديانِ تحريف‏شده و عقايد موهوم، ابزارهايى براى سلطه زر و زور بر انسان شده بودند و اين، واقعيتى است كه تاريخ قبل از اسلام نيز آن را تأييد مى‏كند.
بعثت مبارك پيامبر صلى اللّه عليه وآله، آغاز عصر علم بود . اساسى‏ترين مسئوليت ايشان، مبارزه با خرافات و تحريفات و روشن كردن حقايق براى مردم بود . پيامبر صلى اللّه عليه وآله، خود را براى مردم ، همچون پدرى مى‏دانست كه آنان را مى‏پرورانَد و آموزش مى‏دهد . ايشان مى‏فرمود :
إنَّما أنَا لَكُم مِثلُ الوالِدِ اُعَلِّمُكُم .^۱
در واقع ، من براى شما همچون پدرى هستم كه به شما مى‏آموزم .
پيامبر خدا، نبوّت خود را پديده‏اى منطبق با موازين عقلى و علمى معرّفى مى‏كرد كه اگر دانشمندان ، در صدد شناخت آن برآيند، مى‏توانند به سادگى راستگويى‏اش را در باره ارتباط او با مبدأ هستى درك كنند .
«وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ الَّذِى أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ الْحَقَّ .^۲
كسانى كه به ايشان علم داده شده ، آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده ، حق مى‏دانند» .
پيامبر صلى اللّه عليه وآله نيز مردم را از پيروى هر آنچه علم ، آن را تأييد نمى‏كند ، به شدّت بر حذر مى‏داشت و اين آيه را براى آنان تلاوت مى‏فرمود :
«وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ .^۳
و چيزى را كه بِدان علم ندارى، دنبال مكن» .
با عنايت به اين مقدّمه، آشكار مى‏شود كه آنچه در حديثِ «ضرورت شناخت امام هر عصر» مورد نظر است ، فراتر از يك مسئله فردى است و تنها اين نيست كه