311
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم

سوم قابليت معارضه با گروه اوّل را ندارند و ساقط مى‏شوند و گروه اوّل يعنى احاديث نهى از تسميه به صورت مطلق و يا مقيّد به قبل از زمان ظهور، حجّت خواهند بود .

۴. اقوال موجود در موضوع تسميه‏

دو نظريّه مشهور در تحريم و عدم تحريم ذكر نام خاصّ امام مهدى عليه السلام وجود دارد :
يك. حرمت تسميه در حالت خوف و تقيّه: برخى از عالمان بزرگ شيعه همانند سيّد مرتضى، فاضل مقداد، محقّق حلّى، علّامه حلّى، سيّد ابن طاووس، محقّق اربلى، فيض كاشانى، شيخ حرّ عاملى و خواجه نصير الدين طوسى قائل به اين نظريّه‏اند.۱ صاحب وسائل الشيعة در كتابى با نام كشف التعمية فى حكم التسمية، احاديث مربوط به اين عنوان را جمع‏آورى كرده و حرمت تسميه را مخصوص به حالت تقيّه دانسته است . همو در كتاب وسائل الشيعة نيز بابى را با عنوان «باب تحريم تسمية المهدى عليه السلام وسائر الأئمّة عليهم السلام و ذكرهم وقت التقيّة وجواز ذلك مع عدم الخوف» آورده است. ۲
دو. حرمت تسميه قبل از ظهور : بسيارى از عالمان شيعه، اين نظريّه را انتخاب نموده‏اند . محقّق داماد در كتاب شرعة التسمية فى النهى عن تسمية صاحب الزمان عليه السلام گفته است كه تمامى عالمان شيعه، اين نظر را دارند.۳ محدّث جزائرى نيز در كتاب

1.ر.ك: در پانوشت : وسائل الشيعة ، (ج ۱۱ ص ۴۹۳) حرّ عاملى رحمه اللّه نام علمايى را آورده كه به اسم امام مهدى عليه السلام تصريح نموده‏اند كه شايد به جهت نقل احاديثى است كه به اسم امام تصريح شده است.

2.ر.ك: وسائل الشيعة: ج ۱۱ ص ۴۸۵ .

3.مستدرك الوسائل: ج ۱۲ ص ۲۸۸. اين ادّعا مطابق واقع نيست؛ چون در سطور پيشين به مخالفت سيّد مرتضى، فاضل مقداد، محقّق حلّى، علّامه حلّى و... اشاره كرديم.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
310

متوجّه امام يا شيعيان پديد نيايد، مى‏توان نام امام مهدى عليه السلام را بيان كرد؛ ولى در فضاى خفقان و وحشت و ضرر ، از ذكر نام خاصّ ايشان و حتّى لقب‏ها و كنيه و اشاره خاصّ به ايشان و ديگر امامان عليهم السلام نيز بايد پرهيز شود .
بنا بر اين ، اين حديث، به نام خاصّ ايشان اختصاص ندارد و همه اسامى و كنيه‏ها و لقب‏ها را شامل مى‏شود؛ ولى تنها در محدوده زمانى و مكانى خوف و تقيّه اين حرمت بر قرار است . اين گروه با گروه نهى‏كننده از تسميه تا زمان ظهور، اختلاف دارد.
گروه ديگر كه ذكر نام خاصّ امام عليه السلام را حرام دانسته، ولى لقب و يا اشاره صريح بديشان را جايز دانسته است، تسميه را تنها در مورد نام خاصّ (علم) ايشان، ممنوع مى‏شمارد. بنا بر اين، در فرض آن كه لقب ايشان (همانند «مهدى») آن مقدار شهره شود كه از اسم علم ايشان نيز مشهورتر باشد، ذكر آن ايرادى نخواهد داشت .
گروه آخر نيز كه به صراحت نام امام عليه السلام را آورده‏اند، با گروه‏هاى ديگر، منافات دارند .

۳. بررسى سند احاديث‏

يك. برخى احاديث نهى مطلق و نيز بعضى از احاديثى كه نهى از تسميه را تا زمان ظهور بيان كرده‏اند، سند معتبر دارند .
دو. احاديثى كه به اسم امام عليه السلام تصريح كرده‏اند، معمولاً ضعيف اند و تنها برخى از احاديث همانند حديث لوح را مى‏توان با قرائنى معتبر شمرد .
سه. اكثر احاديثى كه علّت حرمت را خوف و تقيّه دانسته‏اند، از سند صحيح و معتبر برخوردار نيستند . تنها يك روايت «إذا وَقَعَ الاِسمُ وَقَعَ الطَّلَبُ‏۱؛ چون نام گفته شود، در پى [دستگيرى ]او مى‏روند» سند معتبر دارد .
با توجّه به نكات ذكر شده، در صورت قبول تعارض احاديث، گروه‏هاى دوم و

1.ر.ك: ص ۲۹۸ ح‏۳۹۲ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8619
صفحه از 403
پرینت  ارسال به