221
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم

محلّ ولادت‏

با توجّه به اقامت اجبارى امام عسكرى عليه السلام در سامرّا۱ طبعاً فرزند ايشان يعنى امام مهدى عليه السلام در آن شهر متولّد شده است و روايات و تواريخ مشهور شيعى نيز همين معنا را تأييد كرده‏اند .۲

1.شهر سامرّا يا سُرّ مَن رأى‏، در سى فرسخى بغداد قرار دارد. از شهرهاى كهن عراق است كه در طول تاريخ، چندين بار آباد و خراب شده است . اين شهر بر ساحل شرقى دجله بنا شده است . معتصم عبّاسى در سال ۲۲۱ آن را احيا و آباد كرد و پايتخت را از بغداد بدان جا منتقل كرد و متوكّل عبّاسى نيز بر آبادانى آن افزود . سامرّا، مركز تجمّع سربازان و مأموران حكومتى و همانند يك پادگان بزرگ بوده است . گفته‏اند : چون سربازان او - كه بيشتر ترك بودند - مزاحم مردم بغداد مى‏گشتند ، او سامرّا را ساخت و سربازان را بدان جا منتقل كرد . نوع شهرسازى و برج و بارو و حتّى مسجد و مناره بزرگ آن ، محيط نظامى را بر ذهن انسان متبادر مى‏سازد . مسجد و برج آن از بزرگ‏ترين و بلندترين نمونه‏ها در سرزمين‏هاى اسلامى بود . خلفاى عبّاسى از معتصم تا معتمد عبّاسى، سامرّا را پايتخت خويش قرار دادند و سرانجام، معتمد (م ۲۷۹ ق) پايتخت را به بغداد برگرداند و در زمان معتضد به طور كلّى بغداد، مركز خلافت شد. محلّه‏اى از اين شهر با نام عسكر المعتصم شناخته مى‏شد . امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام در اين محلّه سكونت داشتند و بدين مناسبت اين دو امام، به «عسكريين» لقب يافتند . امام هادى در سال ۲۳۳ ق، به دستور متوكّل به اين شهر نظامى منتقل (تبعيد) شد تا زير نظر عوامل حكومتى قرار داشته باشد؛ زيرا اگر چه افراد غير نظامى و مردمان عادى نيز در اين شهر سكونت داشتند، ولى جوّ غالب در اين شهر برگرفته از فرهنگ ، روحيه و خلق و خوى نظاميانى بود كه شهر براى آنان بنا شده بود . محلّ سكونت دو امام شيعه عليهما السلام در همين مكانى بوده است كه اكنون حرم آنان ناميده مى‏شود . پس از انتقال پايتخت به بغداد ، سامرّا رو به خرابى نهاد و چيزى از شهر باقى نماند. تنها مرقد امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام موجب شهرت شهر بود. حرم اين دو امام، در زمان آل بويه بنا شد و گسترش يافت . ر.ك : معجم البلدان: ج ۳ ص ۱۷۳، الأنساب، سمعانى : ج ۳ ص ۲۰۲، تاريخ الطبرى : ج ۹ ص ۱۶۳، الكامل فى التاريخ: ج ۴ ص ۵۶۶، البداية و النهاية : ج ۱۱ ص ۶۵، تاريخ اليعقوبى : ج ۲ ص ۴۸۴، أعيان الشيعة: ج ۸ ص ۴۱۶، تاريخ الغيبة الصغرى : ج ۱ ص ۵۵.

2.ر.ك: ص ۲۰۶ ح ۳۲۹ و ۳۳۱ و ۳۳۲ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
220

ثانياً تفاوت سال شمسى و قمرى، حدود شش سال مى‏شود نه يك سال.
اين نكته را نيز مى‏توان بدين نقد افزود كه نصوص گزارش كننده سال ۲۵۵، به ماه قمرى تصريح كرده‏اند و نمى‏توان گفت كه راوى، سال را شمسى و ماه را قمرى گزارش كرده است . بنا بر اين، امكان جمع بين اين دو گزارش وجود ندارد .

به نظر مى‏رسد آنچه از ميان اين دو نقل، قابل ترجيح است، رأى مشهور ميان بزرگان شيعه يعنى سال ۲۵۵ قمرى است؛ چرا كه بزرگان شيعه در قرون اوّليه چون: كلينى، صدوق، مفيد و كراجكى نيز همان را پذيرفته‏اند و چنان كه شيخ مفيد فرموده، اكثر اماميّه به اين رأى عقيده دارند.
فقال الجمهور منهم بإمامة ابنه القائم المنتظر... و اختلفوا فى سنّه عند وفاة أبيه فقال كثير منهم كان سنّه إذ ذاك خمس سنين؛ لأنّ أباه توفّى سنة ستّين و مئتين و كان مولد القائم سنة خمس و خمسين و مئتين.۱
جمهور اماميّه به امامت فرزند او يعنى قائم منتظر عقيده دارند... و در سنّ ايشان به هنگام وفات پدرش اختلاف كرده‏اند. بسيارى از شيعيان بر اين عقيده‏اند كه سنّ او پنج سال بوده؛ زيرا پدرش در سال ۲۶۰ قمرى وفات كرد و تولّد قائم در سال ۲۵۵ بوده است.
گفتنى است كه گزارش‏هاى ديگرى نيز در باره تاريخ تولّد امام عصر عليه السلام وجود دارد ، مانند : سال‏هاى ۲۵۴،۲۲۵۷،۳۲۵۸،۴ و ۲۵۲۵ كه هيچ يك از اين گزارش‏ها معتبر نيستند .

1.الفصول المختارة: ص ۳۱۸.

2.ر . ك : ص ۳۱۶ ح ۴۰۰ مجموعة نفيسة (مسارّ الشيعة) : ص ۷۳ .

3.ر. ك: ص ۲۰۶ ح ۳۳۰ و ص ۲۴۸ ح ۳۴۸ .

4.مجموعة نفيسة (تاريخ الأئمّة) : ص ۱۵، كشف الغمّة : ج ۳ ص ۲۲۷ ؛ مطالب السؤول : ج ۲ ص ۱۵۲ ، بحار الأنوار : ج ۵۱ ص ۲۳ ح ۳۵ .

5.ر.ك: ص ۲۰۸ ح ۳۳۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10131
صفحه از 403
پرینت  ارسال به