كرده، مى‏گويد:
فالأظهر هو القول الثانى (سنة ستّ) لكون رواياته خمسة بخلاف الأوّل (سنة خمس) فليس فيه الّا خبران : خبر حكيمة و خبر محمّد بن على العبّاسى عن الفضل و ترجيح النورى الأوّل بأنّ خبر الفضل صحيح غير صحيح لعدم وصول غيبة الفضل إلينا بإسناد و إنّما نقل عن خطّ مجهول و القدماء لا يجيزون العمل بمثله.^۱
روشن‏ترين ديدگاه، نظريّه تولّد در سال ۲۵۶ است؛ زيرا روايت‏هاى آن پنج تاست و روايات تولّد در سال ۲۵۵، فقط دو خبر است: يكى خبر حكيمه و ديگرى خبر محمّد بن على عبّاسى از فضل. و ترجيح محدّث نورى - كه تولّد در سال ۲۵۵ را از آن رو پذيرفته كه خبر فضل، صحيح است - ، قابل پذيرش نيست؛ زيرا كتاب الغيبة تأليف فضل با سند به ما نرسيده است و تنها از نوشته‏اى ناشناخته نقل شده است و قدما عمل بر چنين نقلى را روا نمى‏دارند.
علّامه مجلسى رحمه اللّه پس از نقل تاريخ ۲۵۵ از الكافى و تاريخ ۲۵۶ از كتاب كمال الدين و الغيبةى شيخ طوسى مى‏نويسد :
و ربّما يجمع بينه و بين ما ورد من خمس و خمسين... [بحمل‏] إحداهما على الشمسيّة و الاُخرى على القمريّة .^۲
شايد بتوان ميان سال ۲۵۵ و ۲۵۶ اين چنين جمع كرد كه يكى بر سال شمسى و ديگرى بر سال قمرى حمل گردد.
علّامه شوشترى در نقد اين نظريّه به حق گفته است:
و هو وهم فإنّه مع عدم تعارف الشمسيّة فى الكتب العربيّة و لاسيّما فى الشرعيّة يكون التفاوت بينهما أكثر من ستّ سنين لا سنة.^۳
اين جمع، توهّمى بيش نيست؛ زيرا اوّلاً سال شمسى در آثار عربى متداول نيست و

پژوهشى در باره زمان و مكان ولادت امام مهدى‏علیه السّلام

بررسى دقيق اسناد و گزارش‏هاى مربوط به زمان و مكان ولادت امام مهدى عليه السلام نشان مى‏دهد كه ايشان در شب يا روز جمعه نيمه شعبان سال ۲۵۵ هجرى قمرى مطابق با ۱۲ مرداد ۲۴۸ هجرى شمسى و ۲۹ جولاى سال ۸۶۹ ميلادى ، در شهر سامرّا تولّد يافته است .

سال ولادت

بيشتر منابع كهن و معتبر، تولّد امام مهدى عليه السلام را در سال ۲۵۵ ذكر كرده‏اند^۱ و فضل بن شادان با سند صحيح، اين تاريخ را گزارش كرده است .^۲ مصادف بودن نيمه شعبان ۲۵۵ با روز جمعه در تقويم‏هاى تطبيقى نيز نظر مشهور را تأييد مى‏كند .

در مقابل رأى مشهور، برخى از عالمان شيعه بر اساس برخى روايت‏ها نظرى ديگر دارند . شيخ طوسى رحمه اللّه در كتاب الغيبة پس از نقل گزارش‏هايى كه بر تولّد امام مهدى عليه السلام در سال ۲۵۵ دلالت دارند،^۳ خود بر اين باور است كه روايات صحيح بر تولّد ايشان در سال ۲۵۶ دلالت مى‏كنند.^۴

علّامه شوشترى نيز پس از نقل گزارش‏هاى مختلف، نظر شيخ طوسى را انتخاب