در چنين فضايى، طبيعى است كه اصول پنهانكارى در مورد هويت مادر امام مهدى عليه السلام و چگونگى ولادت ايشان، مورد توجّه جدّى قرار گيرد و در نتيجه، گزارش دقيقى در اين باره در اختيار ما نباشد.
اكنون با توجّه به اين مقدّمه به نقل و نقد گزارشهايى كه در باره مادر امام مهدى عليه السلام در منابع روايى و تاريخى آمده، مىپردازيم:
يك . نامهاى مادر امام عليه السلام
مادر بزرگوار امام مهدى عليه السلام با نامهاى نرجس،۱ سوسن،۲ صيقل۳ (/ صقيل) ،۴ ريحانه،۵مريم ،۶حكيمه۷ و مَليكه ياد شده است۸كه نرجس، مشهورترينِ آنهاست
1.. در تاريخ قم، «نرگس» آمده است. (ر . ك : ص ۱۷۰ ح ۳۰۸ - ۳۱۰ و ص ۱۷۲ ح ۳۱۲ و ۳۱۴ و ص ۱۷۴ ح ۳۱۵ و ۳۱۷ و كمال الدين : ص ۴۲۴ ح ۱ و ص ۴۲۶ ح ۲ و ص ۴۳۲ ح ۱۲ و الغيبة ، طوسى : ص ۲۳۹ ح ۲۰۷ و مجموعة نفيسة (تاريخ الأئمّة) : ص ۶۲ و ۴۴ (تاريخ مواليد الأئمّة) و دلائل الإمامة : ص۴۹۹ ح ۴۹۰ و إعلام الورى : ج ۲ ص ۲۱۵ و روضة الواعظين : ص ۲۹۲) .
2.. ر . ك : ص۱۷۲ ح ۳۱۲ و ص ۱۷۴ ح ۳۱۵ و الغيبة ، طوسى : ص ۲۳۵ ح ۲۰۴ و مجموعة نفيسة (تاريخ الأئمة) : ص ۲۶ و(تاريخ مواليد الأئمة): ص ۴۴ و روضة الواعظين : ص ۲۹۲ .
3.. مجموعة نفيسة (تاريخ مواليد الأئمّة) : ص ۴۴ ، روضة الواعظين : ص ۲۹۲ .
4.. ر . ك : ص ۱۷۰ ح ۳۱۱ - ۳۱۵ و ص ۳۴۱ ح ۴۲۶ و همين دانشنامه: ج ۵ ص ۳۰ ح ۷۷۸ و ص ۵۱ ح ۷۸۸ و كمال الدين : ص ۴۷۴ ح ۲۵ و الغيبة ، طوسى : ص ۲۷۲ ح ۲۳۷ و دلائل الإمامة : ص۴۲۴ .
5.. ر . ك : ص ۱۷۴ ح ۳۱۵ و روضة الواعظين : ص ۲۹۲ .
6.. ر . ك : ص ۱۷۲ ح ۳۱۴ .
7.. ر . ك : ص ۱۷۲ ح ۳۱۲ و ۳۱۳ و ص ۱۷۴ ح ۳۱۶ و مجموعة نفيسة (تاريخ الأئمّة) : ص ۲۶ .
8.. ر . ك : ص ۱۷۴ ح۳۱۷ و ص۱۷۸ ح۳۲۳. برخى منابع اهل سنّت، نام مادر ايشان را «خمط» ذكر كردهاند (وفيات الأعيان: ج ۴ ص ۷۶)؛ ولى در منابع شيعى، پشتوانهاى براى آن يافت نشد .
