اين حديث، كه با چند حديث مشابه، تأييد^۱ و تقويت مى‏شود، گوياى آن است كه كسانى كه به آيه شريف: «وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ؛^۲ و اگر [در راه خدا] بميريد يا كشته شويد، قطعاً به سوى خدا گرد آورده خواهيد شد»، ايمان داشته باشند، هم به مرگ طبيعى خواهند مرد و هم در راه خدا كشته خواهند شد و اين نمى‏شود، مگر اين كه پس از آن كه در زندگى دنيا مردند يا كشته شدند، دوباره به زندگى باز گردند تا حالتى ديگر را تجربه كنند. اين رجعت فقط براى مؤمنان به آيه مربوط است و با توجّه به توضيحى كه امام عليه السلام در باره كشته شدن در راه خدا داده و آن را به كشته شدن در راه على عليه السلام و فرزندانش تفسير نموده و با يارى گرفتن از ساير احاديث اين باب، مى‏توان استنتاج كرد كه همان مؤمنان خالص، مورد نظر است.

حكمت رجعت‏

حكمت‏هاى رجعت را نبايد به عنوان دليل عقلى قطعى در نظر گرفت؛ بلكه هر يك از آنها در جهت معقول‏سازى و قابل فهم كردن مسئله به كار مى‏آيد. فايده اين حكمت‏ها، آن است كه ذهن انسان را براى فهم و پذيرش موضوع، آماده مى‏كنند و مانع انكار بى‏جا و جاهلانه مى‏شوند. براى رجعت، چند حكمت متصوّر است:
۱. پاداش صالحان و مجازات مجرمان. ساختار اين جهان، بر اساس عدل است.^۳پس اين انتظار به‏جاست كه روزى در همين زندگى دنيا، ظالمانى كه خون مستضعفان را در شيشه كرده‏اند، به سزاى اعمال خود برسند. البتّه مجازات اصلى، در آخرت خواهد بود؛ زيرا دنيا ظرفيت كافى براى مجازات مجرمان را ندارد؛^۴امّا بر اساس‏

احاديث نيز از رجعت جمعى از اصحاب خاصّ پيامبر صلى اللّه عليه و آله و امام على عليه السلام گفتگو شده است. رجعت شهدا، با عنوان كشته‏شدگان در راه خدا، نيز مورد تأكيد برخى احاديث است. در كنار اينها، از رجعت كافران و منافقان مهم هم ياد شده است. تمام اين موارد، قابل درج در عنوان مشهور خالصان در كفر و ايمان هستند، چنان كه در ناحيه كافران، اختلافى وجود ندارد.
در برخى احاديث، از رجعت برخى اقوام يا گروهى از هر امّت و مانند آن سخن گفته شده؛ امّا اجمال يا ابهام در اين تعابير را بايد با احاديث ديگرى كه آن اقوام يا گروه را توضيح داده‏اند، برطرف كرد. نتيجه همان است كه پيش‏تر گفته شد؛ يعنى خالصان از هر دسته، رجعت خواهند كرد.
تنها يك مورد است كه گويا مقدارى عام‏تر به نظر مى‏رسد و آن، عنوان «همه مؤمنان »است. اين مورد در حديثى ذكر شده كه به رجعت شهدا نيز اشاره كرده است. از امام باقر عليه السلام در باره آيه «وَ لَئِن قُتِلْتُمْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ؛ و اگر در راه خدا كشته شويد يا بميريد»^۱پرسيدند. امام عليه السلام پاسخ فرمود:
يَا جَابِرُ! أَ تَدرِى مَا سَبيلُ اللَّهِ؟ القَتلُ فى سَبِيلِ عَلىٍّ عليه السلام وَ ذُرِّيَّتِهِ فَمَن قُتِلَ فِى وَلَايَتِهِ قُتِلَ فى سَبِيلِ اللَّهِ وَ لَيسَ أَحَدٌ يُؤمِنُ بِهذِهِ الآيَةِ إِلَّا وَ لَهُ قَتلَةٌ وَ مَيتَةٌ إِنَّهُ مَن قُتِلَ يُنشَرُ حَتّى‏ يَمُوتَ وَ مَن ماتَ يُنشَرُ حَتّى‏ يُقتَلَ.^۲
اى جابر! آيا مى‏دانى راه خدا كدام است؟ كشته شدن در راه على عليه السلام و فرزندانش است. اگر كسى در راه ولايت وى كشته شود، در راه خدا كشته شده است و كسى نيست كه به اين آيه ايمان داشته باشد، مگر آن كه هم كشته مى‏شود و هم مى‏ميرد. كسى كه كشته شده، از قبر بيرون مى‏آيد تا بميرد و كسى كه مرده است، از قبر بيرون مى‏آيد تا كشته شود.