عنوان قاعده بنيادى، نقش جدّى دارد.۱ مؤمنان با كافران، با شدّت و غلظت برخورد مىكنند۲ و آتشى سخت و سوزان، و سدّى محكم و پولادين در مقابل دشمنان مىسازند؛۳ ولى به همديگر مهرورزى مىكنند و از روى رحمت با يكديگر تعامل مىكنند و هماره همديگر را دوست دارند.۴ اين نوع تعامل، سيره و عملكرد ثابت آنان است و شدّت و غلظت آنان با كافران، موجب برخورد تند آنان با يكديگر نيست. از اين رو آيه براى دفع اين توهّم به دنبال آن شدّت از رفتار توأم با رحمت مؤمنان با يكديگر خبر داده است.۵
برخى از مفسّران آيه : «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرِينَ؛۶ [ اينان ] با مؤمنان، فروتن، [ و ] بر كافران، سرفرازند). را نظير آيه: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ؛ محمّد پيامبر خداست و كسانى كه با اويند، بر كافران سختگير و ميان خود مهرباناند» دانستهاند.۷
دليل اين شدّت رفتار مؤمنان، به التزام آنان به ايمان و لوازم آن از جمله دفاع از ايمان در مقابل كفر، بر مىگردد كه با آنچه موجب تقويت كفر و تضعيف ايمان مىگردد، به شدّت برخورد مىكنند. البتّه و اين تقابل، در عرصه دعوت نيست؛ بلكه در هنگام درگيرى و چالش، ظهور پيدا مىكند.۸ در انديشه شيعى، قرآن و سيره نبوى، اساسنامه قيام امام مهدى عليه السلام اند و در احاديث نيز بِدانها تأكيد شده است.۹ از
1.. تفسير من وحى القرآن، محمّد حسين فضل اللَّه: ج ۲۱ ص ۱۲۷.
2.. التفسير الكبير، مقاتل بن سليمان: ج ۴ ص ۷۸، تفسير الطبرى: ج ۱۳ ص ۱۰۹.
3.. تفسير نمونه: ج ۲۲ ص ۱۱۳.
4.. التفسير الكبير، مقاتل بن سليمان: ج ۴ ص ۷۸، التبيان فى تفسير القرآن، طوسى: ج ۹ ص ۳۳۶.
5.. الميزان: ج ۱۸ ص ۲۹۹.
6.مائده: آيه ۵۴ .
7.. مجمع البيان: ج ۹ ص ۱۹۲.
8.. تفسير من وحى القرآن: ج ۲۱ ص ۱۲۸.
9.. امام باقر عليه السلام فرمود: «إِذَا قامَ سارَ بِسِيرَةِ رَسُولِ اللَّه صلى اللّه عليه و آله إِلاَّ أَنَّهُ يُبَيِّنُ آثارَ مُحَمَّدٍ؛ چون قيام كند، همچون پيامبر خدا رفتار خواهد كرد، بجز آن كه آثار محمّد را بيان مىكند» (الغيبة، نعمانى: ص ۱۶۴ ح ۵).
