95
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم

حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ.۱
او فرشتگانى دارد كه پى در پى، او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسدارى مى‏كنند. در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى‏دهد تا اين كه آنان حال خود را تغيير دهند. و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد، هيچ برگشتى براى آن نيست و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود».
قيام امام مهدى عليه السلام نيز از مصاديق تامّ اين تغيير است و در چارچوب سنّت‏هاى الهى رخ خواهد داد. طبعاً با آماده شدن توده‏هاى مردم جهت پذيرش حكومت مهدوى ، تنها سران استكبار و معاندان حق‏اند كه طعم مجازات و شمشير امام عليه السلام را خواهند چشيد .

ب - شدّت، معيار قرآنى در رفتار با مخالفان‏

ممكن است ظاهر احاديث مورد بحث، نوعى خشونت‏گرايى و تعاملى فاقد مهرورزى را براى امام مهدى عليه السلام تصوير كنند كه با فلسفه امامت و رسالت هدايتگرى امام، چندان قابل جمع به نظر نيايد و پذيرش مفهوم ظاهرى آنها، ترديد در صحّت صدورى اين روايات را به دنبال داشته باشد. پرسش، اين است كه: بر فرض صحّت صدورى و سندى اين متون، مفاد اين گزاره‏ها مبتنى بر چه اصل اسلامى صادر شده است؟ بهترين منبع براى پاسخ دادن به اين پرسش، آموزه‏هاى قرآنى اند كه اساس سيره نبوى اند.
در آموزه‏هاى قرآنى، بر دو قاعده رفتارى در تعاملات انسانى، تأكيد گرديده است. بر اساس قاعده اوّل، اختصاص كرامت الهى به انسان‏۲ از ميان موجودات

1.. رعد: آيه ۱۱.

2.«وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً؛ و به راستى، ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنان را در خشكى و دريا [ بر مركب‏ها ] بر نشانديم و از چيزهاى پاكيزه به ايشان روزى داديم، و آنها را بر بسيارى از آفريده‏هاى خود برترى آشكار داديم» (اسرا: آيه ۷۰). نيز، براى ديدن وجوه تكريم انسان در اين آيه، ر. ك : البرهان فى تفسير القرآن: ج ۳ ص ۵۵۰؛ تفسير نور الثقلين: ج ۳ ص‏۱۸۷؛ الدرّ المنثور: ج ۵ ص ۳۱۵.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
94

موقعيت خود، با آن مخالفت خواهند كرد.
براى ردّ فرضيّه اخير، افزون بر تعارض آن با فطرت و عقل، مى‏توان به سيره امامان عليهم السلام استناد نمود كه در صورت درستى فرضيه ياد شده، امامان پيشين نيز مى‏توانستند بدون توجّه به زمينه‏هاى فرهنگى و سياسى جامعه اسلامى، با بهره‏گيرى از اعجاز يا كشتار فراوان، مخالفان حكومت اهل بيت را تحقّق بخشند. امام على عليه السلام در خطاب به اهل كوفه، به اين نكته به عنوان يكى از اصول راهبردى ائمّه عليهم السلام اشاره دارد كه هيچ گاه، امام معصوم براى اصلاح ديگران، مرتكب فساد نمى‏شود. امام عليه السلام تصريح مى‏نمايد كه با علم به اين كه راه اصلاح كوفيان، تنها شمشير است، به خاطر مستلزم بودن آن با فساد در شخص امام، بِدان اقدام نمى‏كند :
إنّى لَعالِمٌ بِما يُصلِحُكُم وَ يُصلِحُ أوَدَكُم وَ لكِنّى لا أرى‏ إصلاحَكُم بِإِفسادِ نَفسى.۱
به خدا سوگند كه دانايم به چيزى كه شما را رام مى‏گرداند و كجى‏تان را راست مى‏كند؛ ليكن نمى‏خواهم با رام كردن شما، خود را تباه سازم.
امام على عليه السلام با اين بيان، راهبرد امامت را در اصلاح دينى، كاملاً متمايز با كشتار و استبداد معرّفى نموده است. از اين رو، مى‏توان اصلى‏ترين حكمت تأخير در قيام مهدوى را فراهم نشدن زمينه فرهنگى در سطح جهانى براى تحقّق آن دانست.۲به سخن ديگر، مهم‏ترين عامل مؤثّر انسانى در رخداد اين قيام، آمادگى فكرى و وحدت نگرش در باره مديريت جهان از سوى انسان كامل است و تا زمانى كه اين محقّق نگردد، قيام، به تأخير خواهد افتاد و يا رخ نخواهد داد.
قرآن در آيه زير به اصل «اراده تغييرپذيرى از سوى انسان» به عنوان يكى از سنّت‏هاى الهى در تحوّلات فردى و اجتماعى اشاره دارد:
«لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ‏

1.. دانش‏نامه امير المؤمنين عليه السلام : ج ۷ ص ۴۲ (اصلاح شما با خراب كردن خودم؟ هرگز!).

2.. ر.ك: ج ۳ ص ۱۷۴ (بخش سوم / فصل دوم / تبيين حكمت غيبت).

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23564
صفحه از 505
پرینت  ارسال به