۱۶۷۴. تفسير العيّاشى‏- به نقل از جابر جعفى - : امام باقر عليه السلام فرمود: «قائم، ميان ركن [حجر الأسود ]و مقام [ابراهيم‏] مى‏ايستد و نماز مى‏خواند و آن را به پايان مى‏برد، در حالى كه وزيرش همراه اوست. مى‏گويد : "اى مردم! ما از خدا بر ضدّ كسانى كه بر ما ستم كرده‏اند و حقّ ما را ربودند، يارى مى‏طلبيم. هر كه با ما در باره خدا احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] ما به خدا سزاوارتريم، و هر كه با ما در باره آدم عليه السلام احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به آدم هستيم، و هر كه با ما در باره نوح عليه السلام احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به نوح هستيم، و هر كه با ما در باره ابراهيم عليه السلام احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به ابراهيم هستيم، و هر كه با ما در باره محمّد صلى اللّه عليه و آله احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به محمّد صلى اللّه عليه و آله هستيم، و هر كه با ما در باره پيامبران احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به پيامبران هستيم، و هر كه با ما در باره كتاب خدا احتجاج كند، ما سزاوارترينِ مردم به كتاب خدا هستيم.
ما و هر مسلمانى، امروز گواهى مى‏دهد كه به ما ستم شد و ما را رانده شديم و بر ما ظلم شد و از شهر و ديار و مال و اهلمان بيرونمان راندند و به ما زور گفتند. هان! ما امروز از خدا و هر مسلمانى يارى مى‏جوييم.^۱

۱۶۷۵. تفسير العيّاشى‏- به نقل از عبد الأعلى جبلى (/ حلبى) - : امام باقر عليه السلام فرمود : «صاحب‏اين امر (قيام) غيبتى دارد كه در برخى از اين درّه‏هاست» و با دستش به منطقه ذى طوى‏^۲ اشاره كرد [و افزود : ] «تا آن كه دو شب پيش از خروجش ، يكى از اوليايش كه پيشكار اوست، مى‏آيد و با برخى از ياران امام ملاقات مى‏كند و مى‏گويد: شما اين جا چند تن هستيد؟ و آنان مى‏گويند: حدود چهل مرد. مى‏گويد: اگر صاحب خود را مى‏ديديد، چه مى‏كرديد؟ آنها مى‏گويند: به خدا سوگند، اگر ما را در كوه‏ها اسكان دهد، با او همراه مى‏شويم . سپس شب بعد هم نزد آنان مى‏آيد و مى‏گويد: ده تن از سركردگان و برگزيدگانتان را نشان دهيد. و آنان ده تن را به او نشان مى‏دهند و او ايشان را مى‏برد تا نزد صاحب خويش برسند و امام عليه السلام شب فردا را به ايشان وعده‏[ى قيام‏] مى‏دهد».
امام باقر عليه السلام سپس فرمود: «به خدا سوگند، گويى به او مى‏نگرم كه به حجر الأسود تكيه داده و خداوند را به حقّش سوگند مى‏دهد و سپس مى‏فرمايد: "اى مردم! هر كه در باره خدا با من احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من نزديك‏ترينِ مردم به خدا هستم و هر كه در باره آدم عليه السلام با من احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من نزديك‏ترينِ مردم به آدم هستم. اى مردم! هر كه با من در باره نوح عليه السلام احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من سزاوارترينِ مردم به نوح هستم. اى مردم! هر كه با من در باره ابراهيم عليه السلام احتجاج مى‏كند، [بداند كه ]من سزاوارترينِ مردم به ابراهيم هستم. اى مردم! هر كه با من در باره موسى عليه السلام احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من سزاوارترينِ مردم به موسى هستم. اى مردم! هر كه با من در باره عيسى عليه السلام احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من سزاوارترينِ مردم به عيسى هستم. اى مردم! هر كه با من در باره محمّد صلى اللّه عليه و آله احتجاج مى‏كند، [بداند كه ]من سزاوارترينِ مردم به محمّد صلى اللّه عليه و آله هستم. اى مردم! هر كه با من در باره كتاب خدا احتجاج مى‏كند، [بداند كه‏] من سزاوارترينِ مردم به كتاب خدا هستم". سپس در پايان، نزد مقام ابراهيم مى‏رود و دو ركعت نماز نزد آن مى‏خواند و خدا را به‏حقّش سوگند مى‏دهد».
امام باقر عليه السلام فرمود: «به خدا سوگند، او همان درمانده ياد شده در كتاب خداست: «يا [ كيست ]آن كه درمانده را - چون وى را بخواند - اجابت مى‏كند و گرفتارى را برطرف مى‏گرداند و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‏دهد؟». جبرئيل به صورت پرنده‏اى سفيد بر ناودان كعبه مى‏نشيند و نخستين آفريده خداست كه با او (قائم) بيعت مى‏كند و سپس سيصد و ده و اندى نفر با او بيعت مى‏كنند» .
امام باقر عليه السلام فرمود : «پس هر كه به راه افتاده باشد، در آن ساعت مى‏رسد و هر كس راه نيفتاده باشد، از بسترش ناپديد مى‏شود و اين، همان سخن امير مؤمنان على عليه السلام است كه فرمود : "ناپديدشدگان از بسترهايشان هستند" ، و آن، سخن خداوند است : «به نيكى‏ها بشتابيد. هر كجا باشيد ، خداوند، همه شما را [گرد ]مى‏آورد». ياران قائم، سيصد و ده و اندى نفرند كه به خدا سوگند، همان امّت معدوده (كم‏شمار) هستند كه خداوند در كتابش فرموده [ و كافران را به آن تهديد نموده ]است : «اگر عذابشان را تا آمدن كسانى كم‏شمار به تأخير اندازيم [ به ريشخند كردن مى‏پردازند ]». اينان، مانند ابرهاى پاييزى به يك ساعت در مكّه گرد هم مى‏آيند، و امام عليه السلام در مكّه وقتى صبح مى‏شود، مردم را به كتاب خدا و سنّت پيامبرش فرا مى‏خواند و شمار اندكى به او مى‏پيوندند. او كسى را بر شهر مكّه او (قائم) مى‏گمارد و سپس [به سوى مدينه‏] حركت مى‏كند، كه به او خبر مى‏رسد كارگزارش را كشته‏اند. پس باز مى‏گردد و كشندگان را قصاص مى‏كند و بيش از اين نمى‏كند - يعنى كسى را به بند نمى‏كشد - و آن گاه به راه مى‏افتد و مردم را به كتاب خدا و سنّت پيامبرش - كه بر او و خاندانش درود باد - و ولايت على بن ابى طالب و بيزارى از دشمن او، فرا مى‏خواند و كسى از دشمنانش را نام نمى‏برد تا به بيداء^۳ مى‏رسد. لشكر سفيانى به سوى او بيرون مى‏آيند و خداوند به زمين فرمان مى‏دهد تا آنان را از زير پايشان بگيرد و فرو ببرد و آن، همان سخن خداوند است: «و كاش آن گاه را مى‏ديدى كه هراسان شده و راه گريزى ندارند و از جايى نزديك، فرو گرفته مى‏شوند و مى‏گويند: به آن ايمان آورديم!»، يعنى به قائم خاندان محمّد صلى اللّه عليه و آله ، «در حالى كه به او كفر ورزيدند» (تا پايان سوره) و جز دو تن به نام‏هاى وَتر و وُتَير (از قبيله مراد) از آنان باقى نمى‏ماند كه سر و صورتشان وارونه مى‏شود و عقب عقب راه مى‏روند و مردم را از آنچه بر سر يارانشان آمده، باخبر مى‏كنند.
سپس وارد مدينه مى‏شود و اين هنگام، قريش، خود را از او پنهان مى‏كنند و آن، همان سخن على بن ابى طالب عليه السلام است كه فرمود : "به خدا سوگند، قريش دوست خواهد داشت كه آن زمان، هر چه را دارد و هر چه را بر آن خورشيد مى‏تابد، بدهد، تا جايى و براى يك لحظه حتّى به اندازه ذبح يك شتر، بيابد [و خود را از انتقام مهدى عليه السلام دور كند]".
سپس مى‏رود و مردم را به كتاب خدا و سنّت پيامبرش و ولايت على بن ابى طالب عليه السلام و بيزارى از دشمن او فرا مى‏خواند. آن گاه كه به ثعلبيّه‏^۴مى‏رسد و مردى از تبار خودش [ از اهل بيت ] كه قوى‏هيكل‏ترين و دلاورترين مردم پس از صاحب اين امر (قيام) است، به سوى او بر مى‏خيزد و مى‏گويد : تو چه مى‏كنى؟ به خدا سوگند كه تو مردم را مانند شتران از خود، دور و پراكنده مى‏كنى! آيا اين به خاطر عهدى از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله يا به خاطر چيز ديگرى است؟ و آن كه كار بيعت گرفتن را به دست دارد، مى‏گويد: به خدا سوگند، آرام مى‏گيرى و يا بر آنچه دو چشمت در آن است (كاسه سرت)، مى‏زنم.
قائم عليه السلام به او مى‏گويد: اى فلانى! ساكت شو. آرى، به خدا سوگند، عهدى از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله به همراه دارم. اى فلان! جامه‏دان (/ عطردان‏^۵ يا زنبيلم) را بياور. او آن را مى‏آورد و عهد پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله را براى او مى‏خواند. آن مرد قوى دلاور مى‏گويد: خدا مرا فدايت كند! سرت را بده تا ببوسم. او سرش را جلو مى‏آورد و آن مرد، ميان‏دو چشمش را مى‏بوسد و سپس مى‏گويد: خدا مرا فدايت كند! دوباره از ما بيعت بگير. و ايشان هم دوباره بيعت مى‏گيرد».
امام باقر عليه السلام فرمود: «گويى سيصد و ده و اندى مرد را مى‏بينم كه از بلندى [پشت كوفه ]بالا مى‏روند و دل‏هايشان گويى پاره‏اى آهن است. جبرئيل، سمت راست و ميكائيل، سمت چپش است و هراس [در دل دشمن‏] به فاصله يك ماه راه، جلو و پشت او حركت مى‏كند و خداوند با پنج هزار فرشته نشان‏دار او را يارى مى‏دهد تا آن كه بر بلندى كوفه (نجف) در مى‏آيد و به يارانش مى‏فرمايد : امشبتان را به عبادت بپردازيد. آنها هم شب را تا به صبح به ركوع و سجود و تضرّع به درگاه الهى مى‏پردازند.
تا اين كه صبح مى‏شود. [قائم عليه السلام ] مى‏فرمايد: ما را از راه نُخَيله‏^۶ ببريد و گرداگرد كوفه خندق و سنگربندى كامل است».^۷
پرسيدم: خندق و سنگربندى كامل ؟
فرمود : «آرى، به خدا سوگند . تا اين كه به مسجد ابراهيم در نخيله مى‏رسد و دو ركعت نماز در آن جا مى‏خواند و هر كس در كوفه است، از مرجئه و ديگران از لشكر سفيانى، به سوى او مى‏آيند. امام به يارانش مى‏فرمايد: براى فريب دشمن، عقب‏نشينى تاكتيكى كنيد و سپس مى‏فرمايد: باز گرديد و حمله كنيد».
امام باقر عليه السلام فرمود : «به خدا سوگند، حتّى يك نفر از آنان هم از خندق نمى‏گذرد تا خبرى بياورد. او سپس وارد كوفه مى‏شود و هيچ مؤمنى نمى‏ماند، جز آن كه به كوفه وارد مى‏شود يا مشتاق كوفه مى‏گردد و اين، همان سخن امير مؤمنان على عليه السلام است [ كه قبلاً به آن خبر داده بود ]. آن گاه قائم به يارانش مى‏فرمايد: به سوى اين طغيانگر برويد. و او را به كتاب خدا و سنّت پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرا مى‏خواند و سفيانى دست بيعت و تسليم به او مى‏دهد؛ ولى قبيله كلب - كه دايى‏هاى او هستند - ، به او اعتراض مى‏كنند كه: چه كردى؟ به خدا سوگند، ما هرگز بر اين امر با تو بيعت نمى‏كنيم. سفيانى مى‏گويد: چه‏كار كنم؟ مى‏گويند: با او رو به رو شو، و او با قائم عليه السلام رو به رو مى‏شود و [قائم‏] به او مى‏فرمايد: "مراقب باش كه من [آنچه را لازم بود ، ] به تو رساندم و من با تو مى‏جنگم" . صبح كه مى‏شود، با آنان مى‏جنگد و خدا بر آنها مسلّطشان مى‏كند و سفيانى را اسير مى‏كند و او را مى‏برد و با دستان خودش مى‏كشد .
سپس دسته‏اى از سوارانش را به سوى روم مى‏فرستد تا باقى‏مانده امويان را حاضر كند، و چون سواران به روم مى‏رسند، مى‏گويند: همكيشان ما را كه نزد شمايند، به سوى ما بفرستيد؛ امّا آنان خوددارى مى‏كنند و مى‏گويند: به خدا سوگند، ما چنين نمى‏كنيم. سواران مى‏گويند: به خدا سوگند، اگر به ما فرمان دهد، با شما مى‏جنگيم. سپس روميان نزد فرمان‏روايشان مى‏آيند و موضوع را خبر مى‏دهند. او مى‏گويد: برويد و هم‏كيشانشان را به آنها بسپاريد، كه اينها با قدرتى بزرگ آمده‏اند و آن، همان سخن خداوند است : «و چون عذاب ما را دريافتند، ناگاه از آن مى‏گريختند . مگريزيد و به كامرانى و خانه‏هايتان باز گرديد. باشد كه بازخواست شويد» يعنى در باره گنج‏هايى كه مى‏اندوختيد . «گفتند : واى بر ما ! بى گمان، ما ستمكار بوده‏ايم. و هماره آن سخنشان بود، تا آن كه آنان را [چون گياه دروشده‏اى ]خاموش و بى جان كرديم». هيچ خبر آورنده‏اى از آنها باقى نمى‏ماند. سپس به كوفه باز مى‏گردد و سيصد و ده و اندى مرد را به همه سو [براى اداره عالم‏] روانه مى‏كند و بر شانه‏ها و سينه‏هايشان دست مى‏كشد و در هيچ حكمى [ و قضاوتى ] در نمى‏مانند و زمينى باقى نمى‏ماند، جز آن كه در آن، گواهى به يگانگى خداوندِ بى همتا و رسالت پيامبر خدا، محمّد صلى اللّه عليه و آله ، ندا داده مى‏شود و آن، همان سخن خداوند است : «و هر كس در آسمان و زمين است، خواه ناخواه فرمان او را گردن نهاده و به سوى او باز گردانده مى‏شود» و صاحب اين امر (قيام) آن گونه كه پيامبر خدا پذيرفت، از كسى جزيه نمى‏پذيرد و آن، همان سخن خداوند است : «و با آنها پيكار كنيد تا فتنه نباشد و دين و فرمانبرى، تنها از آنِ خداست»» .^۸

۱۶۷۴. تفسير العيّاشي : عَن جابِرٍ الجُعفِيِّ ، عَن أبي جَعفَرٍ عليه السلام : يَقومُ القائِمُ بَينَ الرُّكنِ وَالمَقامِ فَيُصَلّي ويَنصَرِفُ ومَعَهُ وزيرُهُ ، فَيَقولُ :
يا أيُّهَا النّاسُ ! إنّا نَستَنصِرُ اللَّهَ عَلى‏ مَن ظَلَمَنا وسَلَبَ حَقَّنا ، مَن يُحاجَّنا فِي اللَّهِ فَإِنّا أولى‏ بِاللَّهِ ، ومَن يُحاجَّنا في آدَمَ فَإِنّا أولَى النّاسِ بِآدَمَ ، ومَن حاجَّنا في نوحٍ فَإِنّا أولَى النّاسِ بِنوحٍ ، ومَن حاجَّنا في إبراهيمَ فَإِنّا أولَى النّاسِ بِإِبراهيمَ ، ومَن حاجَّنا بِمُحَمَّدٍ فَإِنّا أولَى النّاسِ بِمُحَمَّدٍ صلى اللّه عليه و آله ، ومَن حاجَّنا فِي النَّبِيّينَ فَإِنّا أولَى النّاسِ بِالنَّبِيّينَ ، ومَن حاجَّنا في كِتابِ اللَّهِ فَنَحنُ أولَى النّاسِ بِكِتابِ اللَّهِ ، إنّا نَشهَدُ وكُلُّ مُسلِمٍ اليَومَ ، أنّا قَد ظُلِمنا وطُرِدنا وبُغِيَ عَلَينا ، واُخرِجنا مِن دِيارنا وأَموالِنا وأَهالينا وقُهِرنا ، ألا إنّا نَستَنصِرُ اللَّهَ اليَومَ وكُلَّ مُسلِمٍ .

۱۶۷۵. تفسير العيّاشي : عَن عَبدِ الأَعلَى الجَبَلِيِّ (الحَلَبِيِّ خ ل) قالَ : قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام :
يَكونُ لِصاحِبِ هذَا الأَمرِ غَيبَةٌ في بَعضِ هذِهِ الشِّعابِ - ثُمَّ أومَأَ بِيَدِهِ إلى‏ ناحِيَةِ ذي طُوى‏^۱ - حَتّى‏ إذا كانَ قَبلَ خُروجِهِ بِلَيلَتَينِ ، انتَهَى المَولَى الَّذي يَكونُ بَينَ يَدَيهِ حَتّى‏ يَلقى‏ بَعضَ أصحابِهِ ، فَيَقولُ : كَم أنتُم هاهُنا ؟ فَيَقولونَ : نَحوٌ مِن أربَعينَ رَجُلاً ، فَيَقولُ : كَيفَ أنتُم لَو قَد رَأَيتُم صاحِبَكُم ؟ فَيَقولونَ : وَاللَّهِ لَو يَأوي‏^۲ بِنَا الجِبالَ لَأَوَيناها مَعَهُ ، ثُمَّ يَأتيهِم مِنَ القابِلَةِ^۳ فَيَقولُ لَهُم : أشيروا إلى‏ ذَوي أسنانِكُم وأَخيارِكُم عَشَرَةً^۴ ، فَيُشيرونَ لَهُ إلَيهِم ، فَيَنطَلِقُ بِهِم حَتّى‏ يَأتونَ صاحِبَهُم ، ويَعِدُهُم إلَى اللَّيلَةِ الَّتي تَليها .
ثُمَّ قالَ أبو جَعفَرٍ : وَاللَّهِ لَكَأَنّي أنظُرُ إلَيهِ وقَد أسنَدَ ظَهرَهُ إلَى الحَجَرِ ، ثُمَّ يَنشُدُ اللَّهَ حَقَّهُ ، ثُمَّ يَقولُ :
يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني فِي اللَّهِ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِاللَّهِ . ومَن‏^۵ يُحاجَّني في آدَمَ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِآدَمَ . يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني في نَوحٍ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِنوحٍ . يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني في إبراهيمَ فَأَنَا أولى‏ بِإِبراهيمَ . يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني في موسى‏ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِموسى‏ . يا أيُّهَا النّاسُ! مَن يُحاجَّني في عيسى‏ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِعيسى‏ . يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني في مُحَمَّدٍ فَأَنَا أولَى النّاسِ بِمُحَمَّدٍ صلى اللّه عليه و آله . يا أيُّهَا النّاسُ ! مَن يُحاجَّني في كِتابِ اللَّهِ فَأَنَا أولى‏ بِكِتابِ اللَّهِ .
ثُمَّ يَنتَهي إلَى المَقامِ فَيُصَلّي (عِندَهُ) رَكعَتَينِ ، ثُمَّ يَنشُدُ اللَّهَ حَقَّهُ .
قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : هُوَ وَاللَّهِ المُضطَرُّ في كِتابِ اللَّهِ ، وهُوَ قَولُ اللَّهِ : «أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ» ، وجَبرَئيلُ عَلَى الميزابِ في صورَةِ طائِرٍ أبيَضَ ، فَيَكونُ أوَّلَ خَلقِ اللَّهِ يُبايِعُهُ جَبرَئيلُ ، ويُبايِعُهُ الثَّلاثُمِئَةِ وَالبِضعَةَ العَشَرَ رَجُلاً .
قالَ : قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : فَمَنِ ابتُلِيَ فِي المَسيرِ وافاهُ في تِلكَ السّاعَةِ ، ومَن لَم يُبتَلَ بِالمَسيرِ فُقِدَ عَن فِراشِهِ ، ثُمَّ قالَ : هُوَ وَاللَّهِ قَولُ عَلِيِّ بنِ أبي‏طالِبٍ عليه السلام : المَفقودونَ عَن فُرُشِهِم ، وهُوَ قَولُ اللَّهِ : «فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَ تِ أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا»^۶أصحابُ القائِمِ الثَّلاثُمِئَةِ وبِضعَةَ عَشَرَ رَجُلاً ، قالَ : هُم وَاللَّهِ الاُمَّةُ المَعدودَةُ الَّتي قالَ اللَّهُ في كِتابِهِ : «وَ لَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى‏ أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ»^۷ قالَ : يَجتَمِعونَ‏^۸في ساعَةٍ واحِدَةٍ قَزَعاً كَقَزَعِ الخَريفِ ، فَيُصبِحُ بِمَكَّةَ فَيَدعُو النّاسَ إلى‏ كِتابِ اللَّهِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ صلى اللّه عليه و آله ، فَيُجيبُهُ نَفَرٌ يَسيرٌ ويَستَعمِلُ عَلى‏ مَكَّةَ ، ثُمَّ يَسيرُ فَيَبلُغُهُ أن قَد قُتِلَ عامِلُهُ ، فَيَرجِعُ إلَيهِم فَيَقتُلُ المُقاتِلَةَ لا يَزيدُ عَلى‏ ذلِكَ شَيئاً ؛ يَعنِي السَّبيَ .
ثُمَّ يَنطَلِقُ فَيَدعُو النّاسَ إلى‏ كِتابِ اللَّهِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ عَلَيهِ وآلِهِ السَّلامُ ، وَالوِلايَةِ لِعَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام وَالبَراءَةِ مِن عَدُوِّهِ ، ولا يُسَمّي أحَداً حَتّى‏ يَنتَهِيَ إلَى البَيداءِ ، فَيَخرُجُ إلَيهِ جَيشُ السُّفيانِيِّ فَيَأمُرُ اللَّهُ الأَرضَ فَيَأخُذُهُم مِن تَحتِ أقدامِهِم ، وهُوَ قَولُ اللَّهِ : «وَ لَوْ تَرَى‏ إِذْ فَزِعُواْ فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُواْ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ * وَ قَالُواْ ءَامَنَّا بِهِ»^۹يَعني بِقائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ «وَ قَدْ كَفَرُواْ بِهِ» يَعني بِقائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ إلى‏ آخِرِ السّورَةِ ، ولا يَبقى‏ مِنهُم إلّا رَجُلانِ يُقالُ لَهُما وَترٌ ووُتَيرٌ مِن مُرادٍ ، وُجوهُهُما في أقفِيَتِهِما يَمشِيانِ القَهقَرى‏ ، يُخبِرانِ النّاسَ بِما فُعِلَ بِأَصحابِهِما .
ثُمَّ يَدخُلُ المَدينَةَ فَيَغيبُ عَنهُم عِندَ ذلِكَ قُرَيشٌ ، وهُوَ قَولُ عَلِيِّ بنِ أبي‏طالِبٍ عليه السلام : «وَاللَّهِ لَوَدَّت قُرَيشٌ - أي عِندَها - مَوقِفاً واحِداً ، جَزرَ جَزورٍ^۱۰ بِكُلِّ ما مَلَكَت ، وكُلِّ ما طَلَعَت عَلَيهِ الشَّمسُ أو غَرَبَت» ... ، ثُمَّ يَنطَلِقُ يَدعُو النّاسَ إلى‏ كِتابِ اللَّهِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ ، وَالوِلايَةِ لِعَلِيِّ بنِ أبي‏طالِبٍ عليه السلام وَالبَراءَةِ مِن عَدُوِّهِ ، حَتّى‏ إذا بَلَغَ إلَى الثَّعلَبِيَّةِ^۱۱ قامَ إلَيهِ رَجُلٌ مِن صُلبِ أبيهِ ، وهُوَ مِن أشَدِّ النّاسِ بِبَدَنِهِ وأَشجَعِهِم بِقَلبِهِ ، ما خَلا صاحِبَ هذَا الأَمرِ ، فَيَقولُ : يا هذا ما تَصنَعُ ؟ فَوَاللَّهِ إنَّكَ لَتُجفِلُ النّاسَ إجفالَ النَّعَمِ ، أفَبِعَهدٍ مِن رَسولِ اللَّهِ صلى اللّه عليه و آله أم بِماذا ؟ فَيَقولُ المَولَى الَّذي وَلِيَ البَيعَةَ : وَاللَّهِ لَتَسكُنَنَّ أو لَأَضرِبَنَّ الَّذي فيهِ عَيناكَ .
فَيَقولُ لَهُ القائِمُ عليه السلام : اُسكُت يا فُلانُ ، إي وَاللَّهِ إنَّ مَعَي عَهداً مِن رَسولِ اللَّهِ صلى اللّه عليه و آله ، هاتِ لي يا فُلانُ العَيبَةَ^۱۲ - أوِ الطّيبَةَ^۱۳ ، أوِ الزَّنفَليجَةَ - ، فَيَأتيهِ بِها ، فَيُقرِئُهُ‏^۱۴العَهدَ مِن رَسولِ اللَّهِ صلى اللّه عليه و آله ، فَيَقولُ : جَعَلَنِي اللَّهُ فِداكَ ، أعطِني رَأسَكَ اُقَبِّلهُ ، فَيُعطيهِ رَأسَهُ فَيُقَبِّلُهُ بَينَ عَينَيهِ ، ثُمَّ يَقولُ : جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِداكَ ، جَدِّد لَنا بَيعَةً ، فَيُجَدِّدُ لَهُم بَيعَةً .
قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : لَكَأَنّي أنظُرُ إلَيهِم مُصعِدينَ مِن نَجَفِ الكوفَةِ ثَلاثَمِئَةٍ وبِضعَةَ عَشَرَ رَجُلاً ، كَأَنَّ قُلوبَهُم زُبَرُ الحَديدِ ، جَبرَئيلُ عَن يَمينِهِ وميكائيلُ عَن يَسارِهِ ، يَسيرُ الرُّعبُ أمامَهُ شَهراً وخَلفَهُ شَهراً ، أمَدَّهُ اللَّهُ بِخَمسَةِ ألافٍ مِنَ المَلائِكَةِ مُسَوِّمينَ ، حَتّى‏ إذا صَعِدَ النَّجَفَ ، قالَ لِأَصحابِهِ : تَعَبَّدوا لَيلَتَكُم هذِهِ ، فَيَبيتونَ بَينَ راكِعٍ وساجِدٍ ، يَتَضَرَّعونَ إلَى اللَّهِ حَتّى‏ إذا أصبَحَ ، قالَ : خُذوا بِنا طَريقَ النُّخَيلَةِ^۱۵ ، وعَلَى الكوفَةِ جُندٌ مُجَنَّدٌ ، قُلتُ : جُندٌ مُجَنَّدٌ ؟^۱۶قالَ : إي وَاللَّهِ ، حَتّى‏ يَنتَهِيَ إلى‏ مَسجِدِ إبراهيمَ عليه السلام بِالنُّخَيلَةِ ، فَيُصَلّي فيهِ رَكعَتَينِ ، فَيَخرُجُ إلَيهِ مَن كانَ بِالكوفَةِ مِن مُرجِئِها وغَيرِهِم مِن جَيشِ السُّفيانِيِّ ، فَيَقولُ لِأَصحابِهِ : اِستَطرِدوا لَهُم ، ثُمَّ يَقولُ : كَرّوا عَلَيهِم .
قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : ولا يَجوزُ وَاللَّهِ الخَندَقَ مِنهُم مُخبِرٌ ، ثُمَّ يَدخُلُ الكوفَةَ فَلا يَبقى‏ مُؤمِنٌ إلّا كانَ فيها أو حَنَّ إلَيها ، وهُوَ قَولُ أميرِ المُؤمِنينَ عَلِيٍّ عليه السلام ، ثُمَّ يَقولُ لِأَصحابِهِ : سيروا إلى‏ هذِهِ الطّاغِيَةِ ، فَيَدعوهُ إلى‏ كِتابِ اللَّهِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ صلى اللّه عليه و آله ، فَيُعطيهِ السُّفيانِيُّ مِنَ البَيعَةِ سِلماً .
فَيَقولُ لَهُ كَلبٌ وهُم أخوالُهُ : (ما) هذا ما صَنَعتَ ؟ وَاللَّهِ ما نُبايِعُكَ عَلى‏ هذا أبَداً ، فَيَقولُ : ما أصنَعُ ؟ فَيَقولونَ : اِستَقبِلهُ! فَيَستَقبِلُهُ ، ثُمَّ يَقولُ لَهُ القائِمُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ : خُذ حِذرَكَ ، فَإِنَّني أدَّيتُ إلَيكَ وأَنَا مُقاتِلُكَ ، فَيُصبِحُ فَيُقاتِلُهُم ، فَيَمنَحُهُ اللَّهُ أكتافَهُم . ويَأخُذُ السُّفيانِيَّ أسيراً ، فَيَنطَلِقُ بِهِ ويَذبَحُهُ بِيَدِهِ .
ثُمَّ يُرسِلُ جَريدَةَ^۱۷ خَيلٍ إلَى الرّومِ ، فَيَستَحضِرونَ‏^۱۸ بَقِيَّةَ بَني اُمَيَّةَ ، فَإِذَا انتَهَوا إلَى الرّومِ قالوا : أخرِجوا إلَينا أهلَ مِلَّتِنا عِندَكُم ، فَيَأبَونَ ويَقولونَ : وَاللَّهِ لا نَفعَلُ ، فَيَقولُ الجَريدَةُ : وَاللَّهِ لَو اُمِرنا لَقاتَلناكُم ، ثُمَّ يَنطَلِقونَ إلى‏ صاحِبِهِم فَيَعرِضونَ ذلِكَ عَلَيهِ ، فَيَقولُ : اِنطَلِقوا فَأَخرِجوا إلَيهِم أصحابَهُم ، فَإِنَّ هؤُلاءِ قَد أتَوا بِسُلطانِ (عَظيمٍ) ، وهُوَ قَولُ اللَّهِ : «فَلَمَّا أَحَسُّواْ بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ * لَا تَرْكُضُواْ وَ ارْجِعُواْ إِلَى‏ مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَ مَسَكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسَْلُونَ»^۱۹قالَ : يَعنِي الكُنوزَ الَّتي كُنتُم تَكنِزونَ ، «قَالُواْ يَوَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَلِمِينَ * فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَلهُمْ حَتَّى‏ جَعَلْنَهُمْ حَصِيدًا خَمِدِينَ»^۲۰لا يَبقى‏ مِنهُم مُخبِرٌ .
ثُمَّ يَرجِعُ إلَى الكوفَةِ فَيَبعَثُ الثَّلاثَمِئَةِ وَالبِضعَةَ عَشَرَ رَجُلاً إلى‏ الآفاقِ كُلِّها ، فَيَمسَحُ بَينَ أكتافِهِم وعَلى‏ صُدورِهِم ، فَلا يَتَعايَونَ في قَضاءٍ ، ولا تَبقى‏ أرضٌ إلّا نودِيَ فيها : شَهادَةُ أن لا إلهَ إلَّا اللَّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ ، وأَنَّ مُحَمَّداً رَسولُ اللَّهِ ، وهُوَ قَولُهُ : «وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِى السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ»^۲۱ ولا يَقبَلُ صاحِبُ هذَا الأَمرِ الجِزيَةَ كَما قَبِلَها رَسولُ اللَّهِ صلى اللّه عليه و آله ، وهُوَ قَولُ اللَّهِ : «وَقَتِلُوهُمْ حَتَّى‏ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ»^۲۲ .