487
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم

۷ - ۳ . فراهم ساختن امكانات دادرسى دقيق و سريع‏

يكى از اقدامات بسيار مهم در تشكيلات قضايى دولت مهدوى ، فراهم ساختن امكانات لازم براى قضاوت صحيح و سريع و عادلانه است . از امام باقر عليه السلام روايت شده كه فرمود:
إذا قامَ القائِمُ بَعَثَ في أقاليمِ الأَرضِ ، في كُلِّ إقليمٍ رَجُلاً ، يَقولُ : عَهدُكَ في كَفِّكَ ، فَإِذا وَرَدَ عَلَيكَ أمرٌ لا تَفهَمُهُ وَ لا تَعرِفُ القَضاءَ فيهِ ، فَانظُر إلى‏ كَفِّكَ وَاعمَل بِما فيها .۱
هنگامى كه قائم قيام كند ، به هر يك از مناطق زمين ، كسى را مى‏فرستد و به او مى‏گويد : پيمان‏نامه‏ات در كفِ دستت است ، هنگامى كه كارى بر تو در آمد كه آن را نفهميدى و حكم آن را ندانستنى، به كف دستت بنگر و به آن [پيمان‏نامه‏] عمل كن .
مقصود از جمله «عهدك فى كفّك» - كه در اين حديث و حديثى ديگر آمده - ، دستور العمل كامل و جامعى است كه پاسخ هر سؤالى در آن وجود دارد و در نظام مهدوى، در اختيار حكّام و قضات ، قرار مى‏گيرد و آنها با مراجعه به آن، در اسرع وقت ، مى‏توانند از حكم صحيح موضوع مورد نياز خود، آگاه شوند.
امّا ماهيت اين دستور العمل جامع چيست و چگونه در اختيار قضات قرار مى‏گيرد؟
در پاسخ به اين پرسش ، دو احتمال ، قابل توجّه است :
يك . مقصود از دستور العمل جامعى كه در اختيار قضات و حكّام قرار مى‏گيرد، دانش ويژه‏اى است كه به بركت دولت مهدوى توسّط خداوند سبحان به قلب آنان ، افاضه مى‏گردد و با افاضه آن دانش، براى تشخيص حق ، نيازى به بيّنه و برهان نخواهند داشت. مؤيّد اين احتمال، احاديثى است كه در تبيين ويژگى‏هاى قضات‏

1.ر . ك : ص ۴۰۲ ح ۱۹۲۵ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
486

خواهد بود. اين معنا در چند حديث صحيح و معتبر ، مورد تأكيد قرار گرفته است.۱امام باقر عليه السلام فرمود :
إذا قامَ قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ عليه السلام حَكَمَ بِحُكمِ داوودَ وَ سُلَيمانَ لا يَسأَلُ بَيِّنَةً .۲
هنگامى كه قائم خاندان محمّد قيام مى‏كند ، به شيوه داوود و سليمان عليهما السلام قضاوت مى‏كند و بيّنه نمى‏طلبد .
در حديث ديگرى از امام عسكرى عليه السلام آمده:
إذا قامَ قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ - عَلَيهِ و عَلَيهِمُ السَّلامُ - ، حَكَمَ بَينَ النّاسِ بِحُكمِ داوُودَ لا يَحتاجُ إلى‏ بَيِّنَةٍ ، يُلهِمُهُ اللَّهُ تَعالى‏ فَيَحكُمُ بِعِلمِهِ .۳
هنگامى كه قائم خاندان محمّد - كه بر او و بر ايشان درود باد - قيام كند ، ميان مردم به شيوه داوود عليه السلام قضاوت مى‏كند ، نيازمند بيّنه نيست ، خداوند متعال به او الهام مى‏كند و بر اساس علمش حكم مى‏كند .
با توجّه به اين كه امام مهدى عليه السلام نمى‏تواند شخصاً به دعاوىِ همه دادخواهان، رسيدگى كند، اين سؤال قابل طرح است كه : قضا بر پايه علم، اختصاص به شخص ايشان دارد يا در دستگاه قضايى ايشان ، همه قضات موظّف‏اند بر اساس علم خود عمل كنند؟
شايد نتوان به اين پرسش ، پاسخ دقيقى داد؛ ليكن بعيد نيست كه از ظاهر مفاد احاديث ياد شده، خصوصاً با در نظر گرفتن ويژگى‏هاى قضات آن دوران و امكاناتى كه در اختيار آنان قرار مى‏گيرد، بتوان استنباط كرد كه در حكومت مهدوى ، همه قضات بر اساس علم خود، داورى خواهند كرد . توضيح بيشتر در ادامه بحث ، خواهد آمد.

1.ر . ك : ص ۳۸۷ (قضاوت به شيوه داوود و سليمان).

2.ر. ك: ص ۳۸۶ ح ۱۹۱۷.

3.ر. ك: ص ۳۸۸ ح ۱۹۲۲ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23645
صفحه از 505
پرینت  ارسال به