پيامبر صلى اللّه عليه و آله و امام على عليه السلام ، قضاوت، بر پايه موازين ظاهرى داورى انجام مىشد؛ زيرا جامعه، تاب و تحمّل داورى برحسب واقع را نداشت؛ امّا در عصر ظهور، با در نظر گرفتن رشد عقلى، علمى و فرهنگى جامعه، داورى برحسب واقع ، امكانپذير است. از اين رو، اجراى عدالت واقعى به طور كامل، مورد توجّه دستگاه قضايى است.
دو . نوآورى قضايى عصر ظهور، مىتواند شامل شيوه اثبات حق و كشف جرم و حتّى احكام جديد قضايى باشد، چنان كه در برخى احاديث آمده است .۱
سه . نوآورى قضايى ، منافاتى با خاتميّت نبوت ندارد ؛ زيرا بر اساس شمارى از احاديث،۲ بيان شمارى از احكام در عصر نبوّت به مصلحت جامعه نبوده است و همان طور كه برخى از فقهاى بزرگ فرمودهاند،۳ظاهرِ اين گونه اخبار ، اين است كه مصلحت الهى اقتضا كرده تا شمارى از احكام تا زمان ظهور امام مهدى عليه السلام مخفى بماند .۴
۷ - ۲ . داورى بر پايه علم
برجستهترين نوآورى قضايى در نظام مهدوى، داورى بر پايه علم است. در سيره نبوى ، «بيّنه» و «قسم» ، مبناى قضاوت و دادرسى بود و اين سيره ، همچنان تا ظهور امام مهدى عليه السلام در تشكيلات قضايى اسلامى ادامه خواهد داشت؛ امّا در دولت مهدوى كه سراسر جهان را فرا خواهد گرفت، با در نظر گرفتن امكان دستيابى به عدالت واقعى و كامل - همان طور كه اشاره شد - ، دادرسى بر اساس علم قاضى
1.ر . ك : ص ۳۹۲ (فصل ششم / تبيين شيوه داورى داوود و سليمان) .
2.مانند : «اُسكُتوا عَمّا سَكَتَ اللَّهُ ؛ در آنچه خدا سكوت كرده ، سكوت كنيد» يا «اُسكُتوا عَنّى ما سَكَتُّ عَنكُم ؛ در آنچه من ساكت ماندم، شما هم ساكت باشيد» (ر . ك : دانشنامه عقايد اسلامى : ج ۳ ص ۱۵۱ ح ۲۴۰۸ و ۲۴۱۲) .
3.مصباح الاُصول (تقريرات آية اللَّه خويى)، كتابفروشى داورى : ص ۲۷۱ .
4.ر . ك : ص ۱۵۸ (تبيين برخى از تعبيرات در باره مبانى حكومتى امام مهدى عليه السلام) .