485
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم

پيامبر صلى اللّه عليه و آله و امام على عليه السلام ، قضاوت، بر پايه موازين ظاهرى داورى انجام مى‏شد؛ زيرا جامعه، تاب و تحمّل داورى برحسب واقع را نداشت؛ امّا در عصر ظهور، با در نظر گرفتن رشد عقلى، علمى و فرهنگى جامعه، داورى برحسب واقع ، امكان‏پذير است. از اين رو، اجراى عدالت واقعى به طور كامل، مورد توجّه دستگاه قضايى است.
دو . نوآورى قضايى عصر ظهور، مى‏تواند شامل شيوه اثبات حق و كشف جرم و حتّى احكام جديد قضايى باشد، چنان كه در برخى احاديث آمده است .۱
سه . نوآورى قضايى ، منافاتى با خاتميّت نبوت ندارد ؛ زيرا بر اساس شمارى از احاديث،۲ بيان شمارى از احكام در عصر نبوّت به مصلحت جامعه نبوده است و همان طور كه برخى از فقهاى بزرگ فرموده‏اند،۳ظاهرِ اين گونه اخبار ، اين است كه مصلحت الهى اقتضا كرده تا شمارى از احكام تا زمان ظهور امام مهدى عليه السلام مخفى بماند .۴

۷ - ۲ . داورى بر پايه علم‏

برجسته‏ترين نوآورى قضايى در نظام مهدوى، داورى بر پايه علم است. در سيره نبوى ، «بيّنه» و «قسم» ، مبناى قضاوت و دادرسى بود و اين سيره ، همچنان تا ظهور امام مهدى عليه السلام در تشكيلات قضايى اسلامى ادامه خواهد داشت؛ امّا در دولت مهدوى كه سراسر جهان را فرا خواهد گرفت، با در نظر گرفتن امكان دستيابى به عدالت واقعى و كامل - همان طور كه اشاره شد - ، دادرسى بر اساس علم قاضى‏

1.ر . ك : ص ۳۹۲ (فصل ششم / تبيين شيوه داورى داوود و سليمان) .

2.مانند : «اُسكُتوا عَمّا سَكَتَ اللَّهُ ؛ در آنچه خدا سكوت كرده ، سكوت كنيد» يا «اُسكُتوا عَنّى ما سَكَتُّ عَنكُم ؛ در آنچه من ساكت ماندم، شما هم ساكت باشيد» (ر . ك : دانش‏نامه عقايد اسلامى : ج ۳ ص ۱۵۱ ح ۲۴۰۸ و ۲۴۱۲) .

3.مصباح الاُصول (تقريرات آية اللَّه خويى)، كتاب‏فروشى داورى : ص ۲۷۱ .

4.ر . ك : ص ۱۵۸ (تبيين برخى از تعبيرات در باره مبانى حكومتى امام مهدى عليه السلام) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
484

اى شُريح! تو در جايى نشسته‏اى كه جز پيامبر يا وصىّ پيامبر و يا شقاوتمند در آن جا نمى‏نشيند.
بر اين اساس، قوّه قضائيه در نظام سياسى - الهى مهدوى، از مهم‏ترين نهادهاى حكومتى است.
روشن است تحقّق اصلى‏ترين شعارهاى قيام امام مهدى عليه السلام يعنى عدالت اجتماعى نيز، تنها در پرتو تشكيلات قضايىِ قوى و سالم، امكان‏پذير است.
بر پايه احاديث اهل بيت عليهم السلام ، قوّه قضائيه در حكومت امام مهدى عليه السلام از نظر سياست‏هاى قضايى، امكانات مورد نياز قضا، و كارآمدى قضات، در بالاترين سطح ممكن قرار دارند. البته اين احاديث به اندازه‏اى نيستند كه بتوان در همه اين زمينه‏ها، نظر قاطعى ارائه كرد؛ ليكن به هر حال، تشكيلات قضايى مهدوى را با توجّه به آنها مى‏توان چنين توصيف كرد:

۷ - ۱ . نوسازىِ سازمان قضايى‏

نخستين سياست قضايى در دولت مهدوى ، بازسازى و نوسازى تشكيلات قضايى است. از امام باقر عليه السلام روايت شده كه در توصيف اقدامات قائم آل محمّد عليه السلام پس از قيام ، مى‏فرمايد:
يَقُومُ بِأَمْرٍ جَدِيدٍ وَ سُنَّةٍ جَدِيدَةٍ وَ قَضَاءٍ جَدِيدٍ .۱
به امرى نو، روشى نو و شيوه قضايى جديدى قيام مى‏كند .
براى توضيح اين حديث ، چند نكته قابل توجّه است :
يك . امكان اجراى عدالت به معناى كامل و همه‏جانبه آن در روزگارى كه اسلام همه جهان را فراگرفته، ايجاب مى‏كند سيره قضايى در حكومت امام مهدى عليه السلام با سيره نبوى و علوى، تفاوت داشته باشد. به عبارت ديگر، در دوران حكومت

1.ر. ك: ص ۳۸۴ ح ۱۹۱۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23748
صفحه از 505
پرینت  ارسال به