ناهنجارى‏ها دفعى است يا تدريجى؟ به عبارت ديگر ، آيا امام مهدى عليه السلام پس از ظاهر شدن ، بلافاصله مبارزه با انواع مفاسد و ناهنجارى‏ها را هم‏زمان آغاز مى‏كند يا اين كه اصلاحات مورد نظر خود را به تدريج و با برنامه‏ريزى و زمان‏بندىِ ويژه‏اى مديريت مى‏نمايد؟
با در نظر گرفتن مفاد احاديثى كه تأكيد دارند بر اين كه سيره حكومت امام مهدى عليه السلام مبتنى بر سيره حكومت پيامبر صلى اللّه عليه و آله و امام على عليه السلام است، در پاسخ سؤال مذكور مى‏توان گفت : در حكومت مهدوى، مبارزه با بخشى از مفاسد ، دفعى است و مبارزه با بخشى ديگرى از ناهنجارى‏ها ، تدريجى خواهد بود .

در سيره نبوى و علوى ، مفاسد اجتماعى بر دو دسته تقسيم گرديده است :
دسته اوّل ، مفاسدى كه زمينه اجتماعى لازم براى مبارزه فورى با آنها فراهم بود . در اين گونه موارد ، هم‏زمان با آغاز مسئوليت ، مبارزه با ناهنجارى‏ها نيز آغاز شد ؛ مانند مبارزه با شرك و ظلم .
دسته دوم ، مفاسدى كه زمينه اجتماعى لازم براى مبارزه فورى با آنها فراهم نبود . در اين گونه موارد ، پيكار با ناهنجارى‏ها تدريجى بود ؛ مانند اين كه در عصر نبوّت ، بخشى از مقرّرات اسلام ، به تدريج نازل مى‏شد . همچنين امام على عليه السلام مبارزه با مفاسد ادارى و اقتصادى را از نخستين روزهاى حكومت ، آغاز كرد ؛ اما از آن جا كه زمينه براى بخشى از اصلاحات فرهنگى آماده نبود ، مى‏فرمود :
لَو قَدِ استَوَت قَدَماىَ مِن هذِهِ المَداحِضِ لَغَيَّرتُ أشياءَ .^۱
اگر پاهايم در اين لغزشگاه استوار مانْد ، امورى را تغيير خواهم داد .
بدين‏سان ، در حكومت علوى مبارزه با شمارى از انحرافات ، منوط به فراهم شدن زمينه‏هاى لازم گرديد .^۲

۲ - ۴ . مبارزه قاطع با فساد و انحراف‏

بى‏ترديد ، نخستين برنامه دولت امام مهدى عليه السلام ، مبارزه با مفاسدِ اجتماعى و انحرافات اعتقادى ، اخلاقى و عملى است . رشد عقلى و عملى جامعه ، و آشنايى با معارف اصيل قرآن ، در حقيقت ، مقدّمه اين پيكار بزرگ است . تعميق و گسترش ايمان نيز ، بدون اين جهاد فرهنگى ، امكان‏پذير نيست و اين مبارزه ، يكى از مصاديق روشن اين آيه شريف است :
«الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَوُاْ الزَّكَوةَ وَ أَمَرُواْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْاْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ لِلَّهِ عَقِبَةُ الْأُمُورِ».^۱
«كسانى كه اگر به آنها در زمين توانايى دهيم ، نماز بر پا مى‏دارند و زكات مى‏دهند و به نيكوكارى ، فرمان مى‏دهند و از زشت‏كارى ، باز مى‏دارند ؛ و فرجام همه كارها از آنِ خداوند است» .
در حديثى از امام باقر عليه السلام در تبيين آيه ياد شده آمده است :
هذِهِ الآيَةُ لِآلِ مُحَمَّدٍ المَهدِيِّ وَ أَصحابِهِ ، يُمَلِّكُهُمُ اللَّهُ مَشارِقَ الأَرضِ وَ مَغارِبَها ، وَ يُظهِرُ الدّينَ ، وَ يُميتُ اللَّهُ عليهم السلام بِهِ وَ بِأَصحابِهِ البِدَعَ وَ الباطِلَ ، كَما أماتَ السَّفَهَةُ الحَقَّ ، حَتّى‏ لا يُرى‏ أثَرٌ مِنَ الظُّلمِ ، وَ يَأمُرونَ بِالمَعروفِ وَ يَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ ، وَ للَّهِ‏ِ عاقِبَةُ الاُمورِ .^۲
اين آيه ، براى خاندان محمّد - مهدى و يارانش - است . خداوند ، مشرق و مغربِ زمين را به تسلّط آنها در مى‏آورد و دين را چيره مى‏كند و خداوند عليهم السلام به دست او و يارانش ، بدعت‏گذاران و باطل‏پويان را مى‏ميرانَد ، همان گونه كه نابخران ، حق را ميرانده‏اند تا آن جا كه اثرى از ستم ، ديده نشود و به نيكى فرمان مى‏دهند و از زشتى باز مى‏دارند ؛ و فرجام همه كارها از آنِ خداوند است .
در اين جا اين سؤال قابل طرح است كه سياست حكومت مهدوى در برخورد با