429
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم

تا هنگامى كه قضا [و قدر] ، موافق پايان يافتن مدّت بلا شد ، بصيرت و آگاهى خويش را بر شمشيرشان مى‏نهند [و با بصيرت ، سلاح خود را در برخورد با دشمن به كار مى‏گيرند] و به فرمان اندرزگوى خويش (امام مهدى عليه السلام )۱ از پروردگار خود ، اطاعت مى‏كنند .
جهانى شدن انقلاب مهدوى و تداوم آن نيز نيازمند رشد علم و آگاهى است و از اين رو ، بنيادى‏ترين اقدامات فرهنگى در حكومت امام مهدى عليه السلام ، توسعه و تعميق معرفت و بصيرت جامعه است .
ثقة الإسلام كلينى رحمه اللّه از امام باقر عليه السلام روايت كرده كه فرمود :
إذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ اللَّهُ يَدَهُ عَلى‏ رُؤوسِ العِبادِ ، فَجَمَعَ بِها عُقولَهُم ، وَ كَمُلَت بِهِ أحلامُهُم‏۲ .۳
هنگامى كه قائم ما قيام كند ، خداوند دستش را بر سرِ بندگان مى‏نهد و عقل‏هاى ايشان را با آن ، جمع مى‏كند و خردهايشان با او كامل مى‏شود .
اين سخن ، بدين معناست كه هم‏زمان با قيام امام مهدى عليه السلام ، نخستين لطف و عنايت خداوند سبحان به مردم، رشد عقلى و تكامل علمى آنهاست.
در حديثى ديگر از امام صادق عليه السلام نقل شده كه مى‏فرمود:
العِلمُ سَبعَةٌ وَ عِشرونَ حَرفاً ، فَجَميعُ ما جاءَت بِهِ الرُّسُلُ حَرفانِ ، فَلَم يَعرِفُ النّاسُ حَتَّى اليَومِ غَيرَ الحَرفَينِ ، فَإِذا قامَ القائِمُ عليه السلام أخرَجَ الخَمسَةَ وَ العِشرينَ حَرفاً فَبَثَّها فِي النّاسِ ، وَ ضَمَّ إليهَا الحَرفَينِ حَتّى‏ يَبُثَّها سَبعَةً وَ عِشرينَ حَرفاً۴.۵

1.گفتنى است كه برخى شارحان نهج البلاغة ، به قرينه جملات بعدى خطبه ، مقصود از «اندرزگو» را پيامبر صلى اللّه عليه و آله گرفته‏اند ؛ ليكن به نظر مى‏رسد كه آن جملات ، بخش ديگرى از سخنان امام عليه السلام است كه توسّط سيّد رضى ، انتخاب و تقطيع شده و بلافاصله پس از بخش مورد نظر ما قرار گرفته است و همان طور كه در منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة (ج ۹ ص ۱۳۲) آمده و به قرينه عنوان خطبه ، مقصود ، بقيّة اللَّه الأعظم امام مهدى - أرواحُنا فِداه - است .

2.فى الخرائج والجرائح : «أخلاقهم» بدل «أحلامهم» .

3.ر . ك : ص ۲۳۲ ح ۱۷۹۱ .

4.الخرائج والجرائح : «جزءان» و «حرفان» بدل «جزأ» و «حرفأ» .

5.ر . ك : ص ۲۳۴ ح ۱۷۹۴ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
428

العِلمُ أصلُ كُلِّ خَيرٍ ، الجَهلُ أصلُ كُلِّ شَرٍّ .۱
دانش ، بنياد هر خير، و نادانى ، ريشه هر شرّى است .
نخستين پايه‏هاى ارزش‏هاى اسلامى ، خردورزى است .۲ شخص مسلمان در هر اقدامى كه مى‏خواهد انجام دهد ، نياز به شناخت و معرفت دارد . امام على عليه السلام ، خطاب به يكى از يارانش به نام كُميل مى‏فرمايد :
ما مِن حَرَكَةٍ إلّا وَ أنتَ مُحتاجٌ فيها إلى‏ مَعرِفَةٍ .۳
هيچ حركتى نيست ، مگر آن كه در آن ، نيازمند شناختى هستى .
مهم‏ترين ويژگى‏هاى منتظران راستين و زمينه‏سازان حكومت مهدوى ، رشد و كمال خرد و معرفت است . در اين باره از امام زين العابدين عليه السلام نقل شده :
وَالمُنتَظِرينَ لِظُهورِهِ أفضَلُ مِن أهلِ كُلِّ زَمانٍ ؛ لِأَنَّ اللَّهَ - تَبارَكَ وتَعالى‏ - أعطاهُم مِنَ العُقولِ وَالأَفهامِ وَالمَعرِفَةِ ، ما صارَت بِهِ الغَيبَةُ عِندَهُم بِمَنزِلَةِ المُشاهَدَةِ ... .۴
و منتظران ظهورش ، از مردم هر روزگار ديگرى برترند؛ زيرا خداوند - تبارك و تعالى - چنان عقل و فهم و معرفتى به آنان داده كه غيبت براى آنان به سانِ مشاهده است .
بدين سان ، تكيه‏گاه اصلى انقلاب مهدوى ، معرفت و بصيرت است ، و مبارزه با انحرافات و تلاش براى پديدآوران جامعه آرمانىِ اسلام ، از همين نقطه آغاز خواهد شد . در اين باره ، امام على عليه السلام تعبير بسيار لطيفى دارد و مى‏فرمايد :
حتّى‏ إذا وافَقَ وارِدُ القَضاءِ انقِطاعَ مُدَّةِ البَلاءِ حَمَلُوا بَصائِرَهُم عَلى‏ أسيافِهِم وَ دانُوا لِرَبِّهِم بأمرِ واعِظِهِم .۵

1.. غرر الحكم : ح ۸۱۸ و ۸۱۹ .

2.از امام على عليه السلام نقل شده : «قواعد الإسلام سبعة : فأوّلها العقل ... ؛ پايه‏هاى اسلام هفت تاست . نخستين آنها عقل است» (تحف العقول : ص ۱۹۶) .

3.. تحف العقول : ص ۱۷۱ ، بشارة المصطفى : ص ۲۵ عن كميل بن زياد ، بحارالأنوار : ج ۷۷ ص ۲۶۷ ح ۱ .

4.ر . ك : ج ۵ ص ۳۴۶ ح ۹۳۵ .

5.نهج البلاغة : خطبه ۱۵۰ ، بحار الأنوار : ج ۲۹ ص ۶۱۶ ح ۲۹ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23815
صفحه از 505
پرینت  ارسال به