311
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم

شمشير ، چيزى در كار نيست».۱
ليكن اين سخن ، درست نيست؛ زيرا در زمان پيامبر صلى اللّه عليه و آله نيز نيازى به تقيّه از اهل كتاب نبود و آن قدر قدرت داشتند كه با آنها مصالحه نكنند؛ امّا چنين نكردند. اين ، نشان مى‏دهد كه بناى اوّليه اسلام بر هم‏زيستى مسالمت‏آميز و مصالحه است و اگر چيزى بر خلاف آن باشد ، نيازمند دليل است. اين موضع با حديث ابو بصير از امام صادق عليه السلام در مورد مشابهت سيره امام مهدى عليه السلام با سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله كه با اهل كتاب با مسالمت ، رفتار مى‏كند،۲ تقويت مى‏شود. اگر هم چيزى در مورد تفاوت سيره گفته شده، مربوط به تفاوت شرايط است. مثلاً در روايت ابى خديجه از امام صادق عليه السلام به نقل از امام على عليه السلام چنين مى‏خوانيم:
براى من جايز بود كه فراريان دشمن را بكُشم و كار مجروحان را تمام كنم (كنايه از كشتن آنها)؛ امّا اين كار را به جهت سرنوشت يارانم ترك كردم تا اگر مجروح شدند ، كشته نشوند. قائم مى‏تواند فراريان را بكُشد و كار مجروحان را تمام كند.۳
ياران امام زمان عليه السلام ، برخلاف ياران امام على عليه السلام ، زير دستِ دشمن نخواهند افتاد و شرايط اين دو امام بزرگوار ، متفاوت است. طبيعتاً چنين برخورد قاطعى در برابر كسانى خواهد بود كه زمينه اصلاح آنها وجود نداشته باشد و امكان پيوستن آنها به اردوگاه دشمن و تقويت بنيه نظامى‏اش برود. امّا در صورتى كه چنين نباشد، سيره امام عليه السلام هدايتگرى و رأفت به بندگان است.
امّا آنچه در مورد سختگيرى‏هاى امام زمان عليه السلام گفته شده، ظاهراً مربوط به دسته‏هايى خاص از مردم لجوج و عنود، مانند برخى از مردم عرب است. اين موضوع در تعدادى از احاديث ، مورد توجّه قرار گرفته است.۴ در برخى از اين

1.الغيبة ، نعمانى: ص ۲۳۶، الغيبة ، طوسى: ص ۴۵۹، الخرائج والجرائح: ج ۳ ص ۱۱۵۵ ح ۶۱، عقد الدُّرَر: ۲۲۸ .

2.ابو بصير از امام صادق عليه السلام : « ... يُسَالِمُهُم كَمَا سَالَمَهُم رَسُولُ اللَّهِ صلى اللّه عليه و آله » (المزار الكبير: ص ۱۳۵) .

3.الغيبة ، نعمانى: ص ۲۳۲ .

4.مانند: روايت زُراره از امام صادق عليه السلام : «مَا بَقِىَ بَينَنَا وَ بَينَ العَرَبِ إِلَّا الذَّبحُ وَ أَومَأَ بِيَدِهِ إِلَى حَلقِهِ؛ ميان ما و عرب ، جز ذبح ، چيزى باقى نمانده است (و با دست به حلقش اشاره كردند)» (الغيبة ، نعمانى: ص ۲۳۶) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
310

نمى‏مانند.
در عين حال ، ممكن است در اوايل كار ، گروه‏هايى از اهل كتاب ، جزيه دهند و بر آيين خود بمانند. همچنين ممكن است امام زمان عليه السلام در ابتداى كار براى اتمام حجّت و شناساندن قابليت‏ها و ظرفيت‏هاى امامت، بر اساس كتاب هر ملّتى با آنها احتجاج كنند و يا حتّى ميان آنها داورى كنند. اين ، موجب مى‏شود كه افراد منصف از پيروان اديان ديگر ، به ايشان و صلاحيت‏هاى امامت ايشان ، ايمان آورند؛ امّا آنهايى كه باقى مى‏مانند ، دو گروه خواهند بود: يا از آگاهانِ معاند هستند كه بايد با آنها جنگيد و نابودشان ساخت، يا از ناآگاهان‏اند كه نيازمند گذر زمان يا حتّى تبديل نسل‏هاست. با گذشت يك يا دو نسل و با افزايش آگاهى‏هاى مردم و تربيت صحيح ، اين گروه نيز به تدريج از ميان مى‏روند و به جمع مؤمنان مى‏پيوندند. در اين جاست كه ديگر جايى براى جزيه نمى‏مانَد و آيات و احاديث مربوط به وحدت دين ، مصداق پيدا مى‏كند.

۵. سختگيرى بر معاندان‏

ممكن است بگويند كه آيات قرآن كه ناظر به برخوردهاى مسالمت‏آميز و صلح و دوستى با اهل كتاب‏اند، مربوط به قبل از ظهور امام مهدى عليه السلام و زمان تقيّه است. در آن دوران ، تقيّه برداشته مى‏شود۱ و نيازى به چنين مصالحه‏اى با اهل كتاب نيست. همچنين احاديث فراوانى وجود دارند كه بر سختگيرى امام زمان عليه السلام دلالت دارند ؛ مانند حديثى كه ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده و در آن آمده است : «چه قدر نسبت به خروج قائم ، تعجيل مى‏كنيد. پس به خدا سوگند كه جز لباس زِبْر نمى‏پوشد و جز طعام خشك و سخت نمى‏خورَد و جز شمشير و مرگ زير سايه‏

1.اشاره به احاديثى دارد كه مى‏گويند با ظهور امام مهدى عليه السلام ، ديگر نيازى به تقيّه نيست. براى نمونه ، اين حديث امام رضا عليه السلام است كه مى‏فرمايد تا روز خروج قائم آل محمّد عليهم السلام تقيّه ادامه دارد و پيش از آن همه بايد تقيّه كنند (كفاية الأثر : ص ۲۷۴).

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد نهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23940
صفحه از 505
پرینت  ارسال به