ج - ادلّه روايى‏

۱. مشابهت روش امام زمان عليه السلام با سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله

در اين جا دو مطلب بايد به اثبات برسد: يكى ، بيان سيره استدلالى و همراه با سماحت و مسالمت و عدم اجبار پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در برخورد با مخالفان و پيروان ديگر اديان؛ ديگرى ، شباهت سيره امام زمان عليه السلام به سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله .
در سوره يونس ، آيه‏اى وجود دارد كه ضمن بيان سنّت الهى در نفى اجبار و اكراه بر مؤمن شدن انسان‏ها، سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله را هم تعيين مى‏كند:
«وَ لَو شَاءَ رَبُّكَ لاََمَنَ مَن فىِ الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَ فَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتىَ يَكُونُواْ مُؤْمِنِينَ .^۱
اگر پروردگار تو بخواهد، همه كسانى كه در روى زمين‏اند ، ايمان مى‏آورند. پس آيا تو مردم را به اجبار ، وا مى‏دارى كه ايمان بياورند؟» .
در انتهاى آيه ، خداوند متعال با لحنى كه ظاهراً توبيخ‏آميز است، پرسشى انكارى را مطرح مى‏كند و به همه مى‏فهمانَد كه در كار خدا ، اجبار و اكراه بر مؤمن شدن نيست و رسولش هم حق ندارد چنين كند. بدين سان ، سيره پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در اين زمينه شكل مى‏گيرد.

به همين دليل است كه در بيان و رفتار اهل بيت عليهم السلام هيچ موردى از اجبار و اكراه بر مؤمن ساختن ديگران ، مشاهده نمى‏شود. امام رضا عليه السلام در پاسخ به مأمون در فهم آيات ياد شده ، بيان روشنگرى در اين مسئله دارند. ايشان به نقل از پدرانشان ، از امير مؤمنان عليه السلام درخواست مسلمانان را از پيامبر صلى اللّه عليه و آله بازگو مى‏كنند كه به ايشان گفتند : خوب است حال كه بر مردم تسلّط داريد ، آنها را مجبور كنيد اسلام بياورند تا تعداد ما بيشتر شود. پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در پاسخ فرمود : «نمى‏خواهم خدا را به گونه‏اى ملاقات كنم كه بدون داشتن دستورى الهى ، بدعتى گذاشته باشم. من سختگير نخواهم بود» .

دهند و دست از ظلم و فساد بكشند.^۱
نگاهى به آيه بعد ، اين احتمال را تا حدودى تقويت مى‏كند:
«وَ قَطَّعناهُم فِى الْأَرْضِ أُمَماً مِنهُمُ الصَّالِحُونَ وَ مِنهُم دُونَ ذلِكَ وَ بَلَوناهُم بِالحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُم يَرجِعُونَ .^۲
آنان را گروه گروه در زمين تقسيم كرديم؛ بعضى نيكوكار و بعضى جز آن، و آنان را به نيكى‏ها و بدى‏ها آزموديم، شايد باز گردند» .
اين آيه ، به روشنى در مورد وضعيّت دنيوى قوم يهود ، سخن مى‏گويد و مى‏تواند قرينه‏اى باشد بر اين كه آيه پيشين كه كيفر آنان را تا روز قيامت بيان مى‏كند نيز ناظر به كيفر دنيوى است .
امّا توجّه به آيات پيشين ، اين احتمال را تضعيف مى‏كند. در آيه ۱۶۶ همين سوره ، چنين مى‏خوانيم:
«فَلَمَّا عَتَوا عَن مَّا نهُُوا عَنهُ قُلنَا لهَُم كُونُوا قِرَدَةً خَاسِِينَ .
و چون از ترك چيزى كه از آن منعشان كرده بودند ، سرپيچى كردند، گفتيم: بوزينگانى مطرود شويد» .
در اين جا به مسخ شدن گروهى از يهوديان اشاره مى‏شود كه از فرمان خداوند ، سرپيچى كردند و با حيله و نيرنگ ، احكام خدا را به تمسخر گرفتند. پس از اين است كه به كيفر آنان تا روز قيامت ، اشاره مى‏شود.
احتمالى كه در اين جا مطرح مى‏شود ، اين است كه اين كيفر استمرار ، همان مسخ باشد يا همراه مسخ ، كيفرى مضاعف داشته باشند. البته اين كيفر نيز دنيوى است؛ امّا ديگر ضرورتى ندارد كه كسانى يهودى باشند تا مورد عذاب قرار گيرند؛ زيرا وجود همان مسخ‏شدگان براى كيفر ديدن ، كافى است.