«لو» آمده كه نشان دهنده آن است كه خدا ، چنين مشيّتى ندارد و در عمل ، همه بر يك طريقت نخواهند بود و امّت واحد را نمى‏سازند. در آيه چهارم ، تصريح مى‏شود كه همواره «گوناگونى» وجود خواهد داشت. پُر واضح است كه اين مشيّت ، تكوينى است؛ و گرنه به لحاظ تشريعى ، مشيّت خداوند بر آن است كه همه مردم ، مسلمان شوند.

۲. دستور به جدال احسن با اهل كتاب‏

خداوند سبحان ، مسلمانان را از اين كه با اهل كتاب ، جز به شيوه نيكو گفتگو كنند ، باز داشته و فرموده است:
«وَ لا تُجادِلُوا أَهلَ الكِتابِ إِلاَّ بِالَّتى هِيَ أَحسَنُ إِلاَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنهُم وَ قُولُوا آمَنَّا بِالَّذي أُنزِلَ إِلَينا وَ أُنزِلَ إِلَيكُم وَ إِلهُنا وَ إِلهُكُم واحِدٌ وَ نَحنُ لَهُ مُسلِمُونَ .^۱
با اهل كتاب، جز به نيكوترين شيوه ، مجادله (گفتگو) مكنيد. مگر با آنها كه ستم پيشه كردند، و بگوييد: به آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر شما نازل شده است ، ايمان آورده‏ايم و خداى ما و خداى شما ، يكى است و ما در برابر او گردن نهاده‏ايم» .
از اين دستور كلّى خداوند ، مى‏توان فهميد كه اگر اهل كتاب در آن زمان باشند، اجبار و اكراهى در پذيرش اسلام نخواهند داشت. همچنين ، در صورت امتناع از پذيرش اسلام، كشته نخواهند شد. بنا بر اين، احتمال اين كه اهل كتاب بمانند و بتوانند در سايه حكومت اسلامى به كار خود ادامه دهند، كم نيست. البته اين آيه ، تنها در مورد اهل كتاب است و در باره اديان غير الهى دلالتى ندارد.

۳. هم‏زيستى مسالمت‏آميز در حاكميت اسلام‏

ترديدى نيست كه در جامعه مهدوى ، حاكميت از آنِ اسلام خواهد بود؛ امّا مى‏توان‏

و اين كتاب را به راستى بر تو نازل كرديم . تصديق كننده و حاكم بر كتاب‏هايى است كه پيش از آن بوده‏اند. پس بر وفق آنچه خدا نازل كرده است ، در ميانشان حكم كن و از پى خواهش‏هاشان مرو تا آنچه را از حق بر تو نازل شده است ، وا گذارى. براى هر گروهى از شما ، شريعت و روشى نهاديم، و اگر خدا مى‏خواست ، همه شما را يك امّت مى‏ساخت؛ ولى خواست در آنچه به شما ارزانى داشته است ، شما را بيازمايد. پس در خيرات بر يكديگر پيشى گيريد. همگى بازگشتتان به خداست تا از آنچه در آن اختلاف مى‏كرديد ، آگاهتان سازد» .
۲ . «وَ لَو شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُم أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِن يُضِلُّ مَن يَشاءُ وَ يَهدى مَن يَشاءُ وَ لَتُسئَلُنَّ عَمَّا كُنتُم تَعمَلُونَ .^۱
اگر خدا مى‏خواست، همه شما را يك امّت كرده بود، ولى هر كه را بخواهد ، گم‏راه مى‏سازد و هر كه را بخواهد ، هدايت مى‏كند و از هر كارى كه مى‏كنيد ، بازخواست مى‏شويد» .
۳ . «وَ لَو شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَهُم أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِن يُدخِلُ مَن يَشاءُ فى رَحمَتِهِ وَ الظَّالِمُونَ ما لَهُم مِن‏وَلِيٍّ وَ لا نَصيرٍ .^۲
اگر خدا مى‏خواست ، همه را يك امّت كرده بود؛ ولى او هر كه را كه بخواهد ، به رحمت خويش در مى‏آورد، و ستم‏كاران را هيچ دوست و ياورى نيست» .
۴ . «وَ لَو شاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا يَزالُونَ مُختَلِفينَ .^۳
و اگر پروردگار تو مى‏خواست ، همه مردم را يك امّت كرده بود؛ ولى همواره گونه‏گون خواهند بود» .
در همه اين آيات ، مشيّت خداوند نسبت به وحدت امّت ، در ذيل ادات شرط