احكام متناسب با تحوّلات زندگى .

۶. استيناف الإسلام جديداً

در باره اين تعبير نيز دو احتمال قابل طرح است:
الف . اين كه امام عليه السلام اسلام را پس از مهجور ماندن و كنار گذاشته شدن ، دوباره زنده مى‏كند.
ب . اين كه ناظر به محتوا باشد ؛ يعنى امام عصر عليه السلام ، اسلامى نو و مطابق با نيازهاى روز ارائه مى‏كند .

۷. سلطان جديد

در باره اين تعبير نيز دو احتمال مى‏توان طرح كرد :
الف - اين كه مقصود از سلطان جديد، روش جديدى در اداره حكومت و شئون اجتماع باشد كه بشر هيچ‏گاه نظير آن را در هيچ گونه‏اى از حكومت‏ها و دولت‏ها نديده است؛ حكومتى در سطح كل جامعه بشرى كه به تمام معنا ، اسلامى و مطابق با تمدّن و پيشرفت بشرى است.
ب - اين كه مقصود ، سلطنتى باشد كه نسبت به سلطنت‏ها و حكومت‏هاى پيش از خود جديد است، و در عين حال ، تجديد كننده حكومت و سلطنت پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله نيز هست .
اينك پس از بيان احتمالات مطرح در معناى تعابير هشت‏گانه ، بر اساس دو اصل مسلّم به تحليل و جمع‏بندى مى‏پردازيم .

اصل اوّل: توجّه به محكمات و مسلّمات كتاب و سنت‏

آيات قرآن و سنّت مسلّم پيشوايان معصوم دلالت دارد كه پيامبر خاتم ، و كتاب او آخرين كتاب ، و شريعت او تا قيامت پابرجا است ؛ براى مثال :

۴. سنّت جديد

درباره سنّت جديد نيز مى‏توان احتمالاتى در نظر گرفت :
الف - ممكن است مراد از آن احياى سنّت پيامبر باشد ، به اين معنا كه همه سنّت پيامبر در آن روزگار احيا مى‏شود ؛ چرا كه تا آن زمان ، برخى احكام همواره مهجور و مطرود مانده‏اند يا همراه با پيرايه‏هايى به آنها عمل مى‏شده است.
ب - مراد از سنّت جديد تغيير برخى از آموزه‏ها متناسب با تحوّلات زندگى بشر در آن دوره ، يا تغيير برخى از احكام است ؛ مانند احكام ارث كه در برخى روايت‏ها نيز به اين موضوع اشاره شده است.
ج - مراد از سنّت جديد، اصلاح در فهم آموزه‏هاى دينى است . روشن است كه در دوره‏هاى مختلف تاريخ اسلام ، عالمان دينى تلاش علمى بسيارى براى فهم حقايق دينى به كار بسته‏اند ؛ ولى اين فهم‏ها هميشه مصاب نبوده است. شاهد اين مدّعا اختلاف‏نظرهاى موجود ميان فرقه‏هاى مختلف اسلام ، و حتّى اختلافات درون‏فرقه‏اى ميان عالمان هر فرقه است . فتاواى مختلف فقيهان شيعه در مسائل فقهى ، نمونه بارز اين اختلاف‏هاست .

۵. دعاى جديد

تعبير «دعاى جديد» در دو روايت آمده است و احتمال دارد به يكى از معانى زير باشد:
الف - روش نوين در دعوت ؛ يعنى به امر جديدى دعوت نمى‏شود ؛ بلكه چگونگىِ دعوت ، جديد است.
ب - اين احتمال نيز هست كه منظور دعوت ، محتوايى جديد باشد و در اين صورت ، آن محتواى جديد مى‏تواند همان احتمالات ذكر شده در عناوين قبلى باشد؛ يعنى: احكام مهجور مانده دين ؛ اصلاح برداشت‏هاى غلط ؛ و تغيير برخى از