67
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

بدان كه خاتم الأولياء گواه و حاضر است‏
گرچه جسمش از ديدگان پنهان است‏
او آقا و مهدى از نسل احمد
و شمشير برنده هندى در پيكار [با دشمنان حقيقت‏] است‏
او خورشيدى است كه هر گرفتگى و ظلمتى را روشن مى‏كند
او نخستين باران بهارى است ، آن هنگام كه مى‏بخشد.

ابن عربى در جايى ديگر نوشته است:
و امّا ختم ولايت محمّدى ، با مردى عرب از كريم‏ترين اصل و مقام است. او اكنون در زمان ما وجود دارد. من در سال ۵۹۵ او را شناختم و نشانه‏اى كه او در خود داشت و خدا آن را از چشمان بندگانش پنهان كرده بود. در شهر «فاس» بر من آشكار شد. من خاتم ولايت را در او ديدم‏۱.۲

۳ - ۲ . عطار نيشابورى (م ۶۱۸ق)

به نظر عطار نيشابورى همان گونه كه نبوّت انبيا به نبوّت احمد مصطفى صلى اللّه عليه و آله ختم شده، ولايت نيز پس از مرتضى عليه السلام به حضرت مهدى عليه السلام ، كه هادى و راهنماى دين الهى است، منتهى مى‏شود:

از جميع انبياى هر زمان‏شد نبوّت ختم بر احمد بدان
بعد از آن ختم ولايت بر على است‏نور رحمت از كلام او جلى است‏
بعد حيدر، ختم بر مهدى بودآن كه در دين هدا هادى بود.
همو در شعرى ديگر گفته است:

صد هزاران اوليا رو بر زمين‏از خدا خواهند مهدى را يقين‏
يا الهى ! مهدى‏ام از غيب آرتا جهان عدل گردد آشكار
مهدى و هادى و تاج انبيابهترينِ خلق و برج اوليا.

1.الفتوحات المكية: ج ۲ ص ۴۹، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى : ج ۴ ص ۲۸۲.

2.جهت آگاهى بيشتر از ديدگاه‏هاى ابن عربى در باره مهدويت ر.ك: دايرة المعارف بزرگ اسلامى: ج ۴ ص ۲۸۲ - ۲۸۳.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
66

منظر به مسئله مهدويت نگريسته است. وى در آثار متعدّد خود به اين موضوع پرداخته است.۱
بعضى از سخنان ابن عربى گوياى آن است كه وى حضرت مهدى موعود عليه السلام را خاتم الاوليا مى‏دانسته است؛ چنان‏كه در باب معرفت وزيران مهدى ظاهر در آخر الزمان مى‏گويد:
خداوند را خليفه‏اى است «موجود» كه ظاهر مى‏گردد و ظهورش در زمانى اتفاق مى‏افتد كه دنيا پر از جور و ستم باشد و او دنيا را پر از عدل و قسط مى‏نمايد و اگر از عمر دنيا نماند، مگر يك روز، خداوند آن روز را طولانى مى‏گرداند تا آن خليفه كه از عترت رسول اللَّه صلى اللّه عليه و آله است ، ولايت كند . او از فرزندان فاطمه و هم نام رسول خداست ، و جدش حسن بن على بن ابى طالب است.۲
ابن عربى در ادامه به ذكر شمايل و فضايل حضرت مهدى عليه السلام ، توصيف اعوان و ياران او، و كيفيت آغاز و انجام كار آن حضرت پرداخته و سپس بحث را با اين سروده‏هايش زينت داده است:

ألا إنّ ختم الأولياء شهيدوعين إمام العالمين فقيد
هو السيّد المهدى من آل أحمدهو الصارم الهندى حين يبيد
هو الشمس يجلو كل غمّ وظلمةهو الوابل الوسمى حين يجود۳

1.از جمله در الفتوحات المكيه ، باب‏هاى ۲۴ ، ۷۳ و ۳۶۶، و فصوص الحكم ، فص شيثى و چند اثر مستقل. ر.ك: ج ۱۰ (بخش چهاردهم : كتاب‏شناسى مهدويّت / مهدويت‏نگارى در قرن هفتم) .

2.الفتوحات المكية : ج ۳ ص ۳۲۷ (چاپ عثمان يحيى ، قاهره) البته جمله آخر از سخن او با روايات و اعتقادات شيعه ناسازگار، و مطابق با برخى روايات اهل سنّت است. و يا ممكن است تصحيفى در آن ، صورت گرفته باشد ؛ چرا كه در برخى نسخه‏هاى خطى اين كتاب در كتاب‏خانه‏هاى تركيه ، ايران و شمال افريقا ، اساساً «حسين» آمده است ، چنان كه در چاپ دار صادر بيروت ، انعكاس يافته و در اين دانش‏نامه (ص ۹۲ پاورقى ۷ (مهدويت از نگاه اهل سنّت) نيز نقل شده است . گفتنى است با آن كه در نسخه‏هاى كهن فتوحات ، اين عبارت وجود دارد ، از بعضى چاپ‏هاى متأخّر ، حذف شده است.

3.الفتوحات المكية: ج ۱ ص ۱۵۰ ب ۱۴ و ج ۲ ص ۴۹ ب ۷۳ و ج ۴ص ۱۹۵ ب ۵۷۷ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9277
صفحه از 427
پرینت  ارسال به