403
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

۱ . چون يازده نفر از دوازده وصى پيامبر صلى اللّه عليه و آله از فرزندان فاطمه عليها السلام بوده‏اند، اين وصف تغليبى در باره آنان آمده است .
۲ . احتمال ديگر، آن است كه با توجّه به معلوم و يقينى بودن وصايت امام على عليه السلام ، جابر بن عبد اللَّه درصدد شمارش بقيه اوصيا و نام بردن از آنها بوده و در شمارش، اشتباه كرده است .
بدين سبب، او تصريح مى‏كند كه سه نام «محمّد» و سه نام «على» در اين مجموعه بود . مسلّم است كه او امام على عليه السلام را جزو اين افراد نشمرده است و تنها به امام زين العابدين ، امام رضا و امام هادى عليهم السلام اشاره كرده است .
۳ . احتمال ديگر، آن است كه به جهت شهرت و اُنس شيعيان با دوازده امام و وصى ، در گزارش‏هاى پسين در نقل به معناى احاديث ، «احد عشر» به «اثنا عشر» تبديل شده است . اين تغيير سهوى ، به سبب سبق ذهنى مخاطبان و شهرت اصطلاح دوازده امام است .
۴ . در گزارش ارشاد و كمال الدين، اشكالات پيشين راه ندارد . شيخ مفيد در كتاب ارشاد، عبارت جابر را اين گونه نقل كرده است : «أسماء الأوصياء والأئمّة من ولدها؛ يعنى حديث لوح، در صدد بيان اوصياى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و امامان از نسل فاطمه عليها السلام بوده است» . در كتاب كمال الدين نيز به نقل از فاطمه عليها السلام آمده است :
هذِهِ أسماءُ الأوصِياءِ أوّلُهُم ابنُ عَمّى وأحَدَ عَشَرَ مِن وُلدى آخرُهم القائم .
اين، اسامى اوصيا [ى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله‏] است كه اوّلين آنان عموزاده من است و سپس يازده فرزندم و آخرين آنها نيز قائم است.

خلاصه سخن آن كه: با عنايت به نكات ياد شده و روشنى دلالت حديث لوح بر مشخّصات امامان اهل بيت عليهم السلام ، اين حديث، يكى از ادلّه معتبر بر امامت آنان بويژه امام مهدى عليه السلام است.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
402

الجارود به زيديان، قابل پذيرش است؛ ولى اعتقاد او به امامت زيد را نمى‏توان تأييد كرد.
افزون بر اين ، انتساب عقايد فرقه جاروديه به شخص ابو الجارود نيز قابل اثبات نيست .
بنا بر اين با توجّه به شهرت حديث لوح و بزرگىِ راويان آن ، مى‏توان اين نظريه را تقويت نمود كه ابو الجارود بر مذهب اماميه بوده و تمايلات سياسى او در دفاع از قيام زيديه ، سبب اتّهام زيدى بودن او گرديده است .

ب - بررسى متن حديث لوح‏

برخى از گزارش‏هاى حديث لوح، بسيار خلاصه و بعضى ديگر، بسيار مفصّل‏اند . گزارش ابو بصير ، مشروح‏ترين گزارش از اين واقعه است . گزارش‏هاى ابو الجارود نيز گوناگون است .
يكى از گزارش‏هاى ابو الجارود ، به دوازده وصى از فرزندان فاطمه عليها السلام اشاره دارد .۱ اين عبارت، مورد اعتراض برخى از دانشوران قرار گرفته است .۲ آنان با توجّه به نظريه زيدى بودن ابو الجارود گفته‏اند : ابو الجارود با تحريف يازده وصى از فرزندان فاطمه عليها السلام ، قصد آن داشته است كه امامت زيد بن على را نيز اثبات كند .
تأمّل در اين سخن، نادرستىِ آن را اثبات مى‏كند ؛ چون هيچ يك از زيديه ، امامان دوازده‏گانه را همراه با زيد بن على به امامت نپذيرفته‏اند . آنان تنها چهار امام نخست را باور داشته و امامان متأخّر را اقرار ندارند .
در بررسى عبارت «دوازده وصى از فرزندان فاطمه عليها السلام» ، احتمالات ديگرى نيز مطرح است :

1.الكافى : ج ۱ ص ۵۳۲ ح ۹ .

2.الأخبار الدخيلة : ص ۱۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9393
صفحه از 427
پرینت  ارسال به