401
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

بودن او۱ و يا تغيير مذهب او به زيديه‏۲ را نيز گزارش كرده‏اند .
اين گزارش‏ها سبب پديد آمدن پرسش‏ها و نكته‏هايى در باره ابو الجارود گشته است :
۱ . چگونه متنى چنين صريح ، مهم و تأثيرگذار در عدد امامان توسط شخصى نقل شده كه بدان معتقد نيست؟
۲ . آيا او واقعاً زيدى بوده است؟ در اين صورت، چگونه حديثِ لوح را گزارش كرده است؟

۳ . يا او در اواخر عمر خود، مذهب زيديه را ترك كرده و به مذهب اماميه روى آورده است؟ با توجّه به آن كه حسن بن محبوب، سال‏هاى پايانىِ زندگى ابوالجارود را درك كرده و اين حديث را در آن دوران از او شنيده است .
۴ . حتى اگر رجوع ابو الجارود را نيز بپذيريم، نتيجه اين سخن آن خواهد بود كه او حديث لوح را از امام باقر عليه السلام شنيده است . در سال‏هاى بعد، بر خلاف آن عمل كرده و مذهب زيدى را پذيرفته و در آخر عمر، دوباره به مذهب حق بازگشته است .
به نظر مى‏رسد كه ادّعاى زيدى بودن او يا تأسيس فرقه جاروديه، ناشى از تمايلات سياسى ابو الجارود بوده است . او از جهت سياسى، با قيام و انقلاب زيديان موافق بوده و آن را تبليغ مى‏كرده است .۳
از اين‏رو در سال‏هاى فعاليت زيديان، شبهه زيدى بودن او مطرح شده است. گفتنى است كه نگاشته‏هاى موجود در كتاب‏هاى ملل و نحل، از دقت لازم برخوردار نيست؛ زيرا آنان به مقتضاى كتاب خود، در صدد تكثير فرقه‏ها و نحله‏ها بوده و تنها به صرف احتمال يا گفته‏اى، فرقه‏اى جديد معرفى مى‏كنند. لذا قرائت ابو

1.الفهرست، طوسى : ص ۱۳۱ ش ۳۰۲ ، رجال الطوسى : ص ۱۳۵ ش ۱۴۰۹ .

2.رجال النجاشى : ج‏۱ ص ۳۸۸ ش ۴۴۶ .

3.ر.ك : دائرة المعارف بزرگ اسلامى : ج ۵ ص ۲۹۰ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
400

مى‏شمارند؛ ولى احايث محمّد بن بكر ارحبى از او را معتبر مى‏دانند.

سخن ابن غضائرى حاكى از آن است كه احاديث ابو الجارود را پذيرفته است . او تنها احاديثى را كه از طريق محمّد بن سنان از او نقل شده، مورد پذيرش عالمان نمى‏داند . اين نكته با توجّه به تفاوت طبقات و تضعيف محمّد بن سنان است و ارتباطى با عدم وثاقت ابو الجارود ندارد .

عالمان مشهور رجالى همانند نجاشى و شيخ طوسى ، او را از منظر نقل روايت ، تضعيف نكرده‏اند . تنها كشّى در كتاب رجالى خويش ، احاديثى از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه به دگرگونى او و پشت كردن به حق و دروغگويى اشاره دارد .۱ضعيف بودن اسناد تمامىِ اين متون ، سبب كاهش اعتماد بدان مى‏گردد .۲
نتيجه‏گيرى : با توجّه به مجموع قرائن ذكر شده بويژه روايت كردن اجلّاى اصحاب از ابو الجارود ، توثيق عام شيخ مفيد ، مدح نسبىِ ابن غضائرى و عدم تصريح به ضعف او توسط رجاليان ، وثاقت او اثبات مى‏شود و احاديث او مورد پذيرش خواهد بود . گفتنى است كه در كتاب معجم رجال الحديث ، توثيق ابو الجارود به سبب واقع شدن او در كتاب كامل الزيارات و تفسير على بن ابراهيم تقويت شده است ؛۳ولى به سبب عدم پذيرش اين مبنا و عدم تماميت ادّعاى حضور ابو الجارود در احاديث كتاب تفسير القمى ، اين گونه توثيق، مورد پذيرش نخواهد بود .۴

مذهب ابو الجارود

مجموعه گزارش‏هاى رجالى ، بر صحّت مذهب او در ابتداى عمر خويش و در زمان امامت امام باقر عليه السلام دلالت دارند . منابع رجالىِ شيعه ، صراحتاً زيدى

1.رجال الكشّى : ج ۲ ص ۴۹۵ ش ۴۱۳ تا ۴۱۹ .

2.ر.ك : معجم رجال الحديث : ج ۷ ص ۳۲۴ .

3.ر.ك: معجم رجال الحديث : ج ۷ ص ۳۲۴ .

4.ر.ك : كليات فى علم الرجال : ص ۳۰۹ - ۳۲۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9293
صفحه از 427
پرینت  ارسال به