بديهى است كه هيچ يك از امامان شيعه مورد اتّفاق امّت نبوده‏اند . بنا بر اين ، چگونه مى‏توان حديث ياد شده را بر آنان منطبق دانست ؟
پاسخ ، اين است كه :
اوّلاً بيشتر احاديثى كه «خلفاى دوازده‏گانه» را گزارش كرده‏اند ، فاقد تعبير ياد شده اند و گزارشى كه به اتّفاق امّت بر آنها اشاره كرده ، از اعتبار لازم برخوردار نيست .
ثانياً بر فرض كه سند گزارش ياد شده ، صحيح باشد ، مدلول ظاهرى آن را نمى‏توان به پيامبر صلى اللّه عليه و آله نسبت داد ؛ زيرا واقعيت ندارد ؛ چون اكثر قريب به اتّفاق زمامداران پس از پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، مورد اتّفاق امّت نبوده‏اند . بنا بر اين ، براى تصحيح نسبت اين گزارش به پيامبر صلى اللّه عليه و آله بايد گفت كه مقصود از آن، خبر دادن از آينده نيست ؛ بلكه توصيه امّت به اتّفاق بر پيروى از آنهاست كه در اين صورت بر مذهب اماميّه اثنا عشريّه منطبق خواهد شد .

اشكال بدين شرح قابل طرح است كه همراه با پاسخ آنها ارائه مى‏گردند :

۱ . بيشتر امامان شيعه به خلافت نرسيدند

اشكال اوّل ، اين است كه در ميان امامان دوازده‏گانه‏اى كه پيروان اهل بيت عليهم السلام به آنها معتقدند ، تنها امام على عليه السلام و امام حسن عليه السلام به خلافت رسيدند . بنا بر اين ، چگونه مى‏توان آنها را خليفه پيامبر صلى اللّه عليه و آله شمرد ؟
پاسخ اين اشكال ، اين است كه بر پايه نصوص (متون) معتبرى كه بخشى از آنها گذشت ، امامت و خلافت ، منصبى الهى است و پيامبر خدا ، به فرمان خداوند، دوازده تن از اهل بيت خود را براى انجام اين مسئوليت تعيين كرده است و پيروى نكردن اكثر مردم از آنها ، با خلافت واقعى آنها منافاتى ندارد .

به تعبير ديگر ، بر پايه احاديث معتبرى كه گذشت ، از جمله حديث «خلفاى دوازده‏گانه» ، پيامبر خدا خبر از شايستگى امامان اهل بيت عليهم السلام براى خلافت و تعيين آنها به عنوان جانشين خود داده ؛ امّا اين كه مردم مى‏پذيرند ، يا نمى‏پذيرند ، موضوع ديگرى است كه در اين باره نيز پيامبر صلى اللّه عليه و آله در احاديث ديگرى ، حوادثِ آينده امّت اسلامى را پيشگويى نموده و خبر داده كه امّتش با اهل بيت او چه خواهند كرد . ^۱

۲ . عدم اتّفاق امّت بر خلافت امامان شيعه‏

اشكال دوم ، اين است كه در برخى از گزارش‏هاى حديث در باره «خلفاى دوازده‏گانه» ، اين عبارت آمده است :
كُلُّهُم تَجتَمِعُ عَلَيهِ الاُمَّةُ .^۲همه آنها ، مورد اتّفاق امّت اند .