ايشان ، آنان را به عنوان خلفاى شايسته خود ، معرّفى نموده است .
از نگاه پيروان اهل بيت عليهم السلام ، پاسخ اين سؤال ، روشن است ؛ زيرا آنان بر اين باورند كه خلفاى دوازده‏گانه پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، دوازده تن از اهل بيت ايشان اند كه اوّلين آنها امام على عليه السلام و آخرين آنها امام مهدى عليه السلام است كه هم‏اكنون ، زنده است و روزى، جهان را پُر از عدل و داد خواهد كرد .^۱
محدّثان اهل سنّت با اين كه حديث جابر بن سَمُره را صحيح مى‏دانند ، پاسخ روشنى براى تبيين مصاديق خلفاى دوازده‏گانه ندارند ، تا آن جا كه ابن جوزى در كتاب كشف المشكل مى‏گويد :
اگر چه در باره اين حديث جستجوى بسيار كردم و در مورد آن سؤال نمودم ، ليكن كسى را نيافتم كه مقصود [واقعى‏] آن را بداند .^۲
مهلّب نيز چنين تصريح مى‏نمايد :
كسى را نيافتم كه به معناى حقيقى اين حديث ، رسيده باشد .^۳
همچنين ابن حجر ، اجمالاً عدم فهم حديث ياد شده را تأييد مى‏كند .^۴
البتّه عدّه‏اى از جمله افراد ياد شده خواسته‏اند كه مقصود از خلفاى دوازده‏گانه را هر چند به صورت احتمال، بيان كنند ؛ ليكن با تأمّل در آنچه گفته‏اند ، مشخّص مى‏گردد كه مدّعاى آنان ، نه از حيث عدد و نه از حيث ويژگى‏ها، با آنچه پيامبر صلى اللّه عليه و آله فرموده ، قابل انطباق نيست كه در اين جا به شمارى از آرا ، اشاره مى‏كنيم .^۵

راه‏نمونى مردمان به سوى رستگارى است ، تنها ، فردى شايستگى عنوان خلافت را خواهد داشت كه به بهترين وجه به هدايت مردمان بپردازد .
به همين دليل است كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، مبلّغان دين و راويان حديث و سنّت خود را خلفاى خود شمرده است . در حديثى آمده است :
قال رسول اللَّه صلى اللّه عليه و آله : اللّهُمَّ ارحَم خُلَفائى قيلَ : يا رَسولَ اللَّهِ و مَن خُلَفاؤكَ؟ قالَ : الَّذينَ يَأتونَ مِن بَعدى يَروونَ حَديثى و سُنَّتى .^۱پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود: «خدايا! جانشينان مرا رحمت فرما» . سؤال شد : اى پيامبر خدا! جانشينان تو ، چه كسانى‏اند؟ فرمود : «كسانى كه پس از من مى‏آيند و حديث و سنّت مرا روايت مى‏كنند» .

اين، در حالى است كه حكومت ، تنها وسيله و ابزارى بوده كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله از آن استفاده نموده و هدف خويش را گسترش داده است . البته پيامبر صلى اللّه عليه و آله چه آن گاه كه حكومت داشته و چه زمانى كه آن را در اختيار نداشته (همانند دوران سخت مكّه) ، وظيفه خويش را به انجام رسانده است .

توجيهات و تأويلاتى كه به نقل از محقّقان حديثى اهل سنّت در پى مى‏آيد ، نشان دهنده اين مطلب است كه آنان بدون توجّه به علّت غايى بعثت پيامبران ، به معناى شايع «خليفه» توجّه كرده‏اند و در ميان حاكمان و قدرت‏مداران ، به دنبال خليفه گشته‏اند . بديهى است كه حاكمان ظالم و خونريزى همانند يزيد و عبد الملك را نمى‏توان خليفه بزرگ‏ترين پيامبران الهى و خاتم آنان دانست .
بارى ! ترديدى نيست كه هدف پيامبر صلى اللّه عليه و آله از اين سخن ، معرّفى بهترين كسانى است كه پس از او شايستگى كامل را براى رهبرى امّت اسلامى دارند ؛ ليكن با عنايت به اين كه مقام نبوّت ، منزّه از سخن لغو يا معمّاگونه است ، مسئله مهم در فقه الحديث و فهم سخن پيامبر خدا ، تعيين مصداق خلفاى دوازده‏گانه‏اى است كه