ملكاً (دوازده پادشاه)»۱ و «اثنا عشر قيّماً (دوازده سرپرست)»۲ آمده است و مطابق برخى از نقلها ، متن حديث با عبارت «لا يَزالُ أَمرُ النَّاسِ ماضياً ما وَليَهُم اثنا عَشَرَ رَجُلاً ؛۳ همواره امور مردم انجام مىشود ، مادام كه دوازده مرد ، سرپرست آنها باشند» گزارش شده است .
همه اين گزارشها ، نشان دهنده آن است كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله ، در پى معرّفى جانشينان خود و رهبران آينده جهان اسلام بوده و راوى و يا راويان حديث ، سخن پيامبر صلى اللّه عليه و آله را نقل به معنا كردهاند .
نكته قابل توجّه ، اين كه : پس از معرّفى دوازده نفر به عنوان جانشينانِ پس از پيامبر صلى اللّه عليه و آله توسّط ايشان ، همهمه و هياهو مجلس را فرا مىگيرد ، به گونهاى كه جابر بن سَمُره تصريح مىكند كه سخن پايانى پيامبر صلى اللّه عليه و آله را نشنيده و از پدر يا عموى خود مىپرسد كه : ايشان چه گفت ؟ و او پاسخ مىدهد كه ايشان فرمود : «كلّهم من قريش ؛۴ همه آنها از قريش اند» ، يا «كلّهم من بنى هاشم ؛۵ همه آنها از بنى هاشماند» .
اين صحنه نشان مىدهد كه فضاى سياسى براى اعلان رهبران آينده جهان اسلام ، مناسب نبوده است ، چنان كه جمله «وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ؛۶ خداوند ، تو را از آسيب مردمان حفظ مىكند» در جريان غدير ، اشاره به همين واقعيت است . البتّه بعد از غدير نيز هنگامى كه پيامبر اسلام در بيمارىِ منجر به وفاتش مىخواهد به صورت مكتوب ، مشكل رهبرى آينده جهان اسلام را حل كند ، با كارشكنى و همهمه و
1.ر . ك : ص ۳۳۶ ح ۱۱۶ .
2.المعجم الكبير: ج ۲ ص ۱۹۶ .
3.صحيح مسلم : ج ۳ ص ۱۴۵۲ ح ۶ ؛ الخصال : ص ۴۷۳ ح ۲۷ ، بحار الأنوار : ج ۳۶ ص ۲۳۹ ح ۳۵ .
4.ر . ك : ص ۳۳۲ ح ۱۱۱ - ۱۱۶ .
5.ينابيع المودّة : ج۲ ص۳۱۶ ح۹۰۸ .
6.مائده : آيه ۶۷ .
