329
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

النسائى ، سنن الدارمى و مسند ابن حنبل ، عبارت «كِتابَ اللَّهِ وَ عِترَتى» را گزارش كرده‏اند ، آنچه در الموطّأ آمده ، از اعتبار لازم از حيث سند برخوردار نيست .
ب . حاكم نيشابورى ، روايت پيش‏گفته را از دو طريق ، نقل كرده كه هر دو ، شامل برخى راويانِ «ضعيف» اند . صالح بن موسى طلحى و اسماعيل بن ابى اويس ، جزو گزارشگران اين متن هستند كه از طرف رجاليان اهل سنّت ، به شدّت ، تضعيف شده و مورد انكار قرار گرفته‏اند .
در باره صالح بن موسى ، الفاظ : «ضعيف الحديث جدّاً(احاديث جدّاً ضعيف نقل مى‏كند)» ، «متروك الحديث (احاديث مطرود نقل مى‏كند)» ، «يَروى المَناكير (احاديث قبيح نقل مى‏كند)» و ... آمده است .۱ علاوه بر اين ، او جزو رجال بخارى و مُسلم نيست و حديث او ، به اشتباه ، در كتاب المستدرك على الصحيحين آمده است .

اسماعيل بن ابى اويس نيز اگرچه از رجال مُسلم است ، ولى تضعيف‏هاى شديد و بسيار دارد . در باره او گفته‏اند : «مُخلِّط (پريشان‏حال)» ، «كذّاب (دروغزن)» ، «ليس بشى‏ء (بى‏ارزش)» ، «كان يَضَعُ الحديث (حديث ، جعل مى‏كرده است)» ، «يَسرق الحديث (حديث مى‏دزدد)» و ... . همچنين از قول او آورده‏اند :
ربّما كنت أضع الحديث لأهل المدينة ، إذا اختلفوا فى شى‏ء فيما بينهم .۲هنگامى كه ميان اهل مدينه در باره چيزى اختلاف مى‏شد ، من برايشان حديثْ جعل مى‏كردم .

اين دو نفر در تمام نقل‏هاى «كِتابَ اللَّهِ وَ سُنَّتى» حضور دارند و موجب بى‏اعتبارى همه آنها شده‏اند .
ج . حاكم نيشابورى ، اصل روايت ثقلين را صحيح و گزارش لفظ «سنّتى» را «غريب» شمرده است :

1.ر . ك : تهذيب التهذيب : ج ۳ ص ۵۳۵ .

2.تهذيب التهذيب : ج ۱ ص ۲۵۷ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
328

هشت . بررسى گزارشى ديگر در باره حديث ثقلين‏

در برابر متن متواتر حديث ثقلين كه در آن ، پيامبر خدا امّت را به تمسّك به قرآن و عترت توصيه مى‏فرمايد ، در برخى از منابع حديثى به جاى «عترت» ، «سنّت» آمده است ، چنان كه مالك در الموطّأ از پيامبر صلى اللّه عليه و آله به طور مُرسَل، چنين نقل كرده است :
تَرَكتُ فيكُم أمرَينِ لَن تَضِلُّوا ما مَسَكتُم بِهِما : كِتابَ اللَّهِ وَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ .۱دو چيز را در ميان شما برجا گذاشتم كه اگر به آن دو چنگ زنيد ، هرگز گم‏راه نمى‏شويد : كتاب خدا و سنّت پيامبرش .

حاكم ، در المستدرك ، روايت را اين گونه آورده است :
يا أيُّهَا النَّاسُ ! إنِّى قَد تَرَكتُ فيكُم ما إن اعتَصَمتُم بِهِ فَلَن تَضِلُّوا أبَداً : كِتابَ اللَّهِ وَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ .۲اى مردم! من در ميان شما چيزى را بر جاى گذاشتم كه اگر به آن چنگ بزنيد ، هرگز گم‏راه نمى‏شويد : كتاب خدا و سنّت پيامبرش .

با عنايت به ناهمگونى اين دو متن با گزارش مشهور حديث ثقلين ، بررسى آنها ، ضرورى است .

بررسى سند

الف . مهم‏ترين مصدرِ «كِتابَ اللَّهِ وَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ» ، الموطّأ مالك است كه اين روايت را به گونه مُرسَل، نقل كرده است . با توجّه به اين كه هيچ يك از اصحاب صحاح ششگانه ، چنين نقل نكرده‏اند و منابعى مانند : صحيح مسلم ، سنن الترمذى ، سنن

1.الموطّأ : ج ۲ ص ۸۹۹ ح ۳ .

2.المستدرك على الصحيحين : ج ۱ ص ۱۷۱ ح ۳۱۸ ، السنن الكبرى‏ : ج ۱۰ ص ۱۹۴ ح ۲۰۳۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9369
صفحه از 427
پرینت  ارسال به