317
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

از سوى ديگر، مضمون و سياق آيه تطهير نيز مؤيّد احاديثى است كه «اهل بيت» را به جمع خاصّى از نزديكان پيامبر صلى اللّه عليه و آله تفسير كرده‏اند .

به علاوه ، سيره عملى پيامبر خدا در تبيين اين آيه شريف - از هنگامى كه براى دفع احتمال ورود همسرانش در عنوان «اهل بيت» ، مانع از ملحق شدن همسر بزرگوارش اُمّ سلمه به «اصحاب كسا» شد تا هنگام مرگ -۱ به گونه‏اى بود كه هيچ گونه اختلافى در مفهوم و مصداق «اهل بيت» باقى نمى‏گذاشت و در زمان حيات ايشان ، جز گروه خاصّى از نزديكان پيامبر صلى اللّه عليه و آله كه از نظر علمى و عملى ، شايستگى هدايت و رهبرى امّت اسلامى را داشتند ، كسى مدّعى اين عنوان نبود .۲
بنا بر اين ، هر گونه شبهه در مفهوم و مصداق «اهل بيت» در آيه تطهير و حديث ثقلين ، در برابر سخنان صريح و روشن پيامبر صلى اللّه عليه و آله در تفسير اين عنوان و سيره عملى ايشان در اين زمينه ، فاقد ارزش علمى است .
قابل توجّه اين كه مضمون حديث ثقلين و تأكيد پيامبر خدا بر اين نكته كه قرآن و اهل بيت ، تا قيامت با هم هستند و جامعه اسلامى موظّف به پيروى از آنان است ، به روشنى دلالت دارد كه مصاديق «اهل بيت» ، منحصر به اصحاب كسا - كه آخرين آنان (امام حسين عليه السلام ) ، پنجاه سال پس از رحلت پيامبر صلى اللّه عليه و آله به شهادت رسيد - نيستند ؛ بلكه چنان كه در شمارى از روايات اهل البيت بدان تصريح گرديده است ، نُه تن از فرزندان حسين عليه السلام نيز بدان افزوده مى‏شود . امام على عليه السلام در تبيين معناى «عترت پيامبر صلى اللّه عليه و آله » مى‏فرمايد :
أنا وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ وَ الأئِمَّةُ التِّسعَةُ مِن وُلدِ الحُسَينِ ، تاسِعَهُم مَهدِيُّهُم وَ

1.ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ص ۱۰۱ (بخش يكم : فصل چهارم : درود فرستادن پيامبر صلى اللّه عليه و آله بر اهل بيت عليه السلام و تخصيص ايشان در امر به نماز) .

2.براى آگاهى بيشتر، ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ص ۲۳ (بخش يكم : مصداق اهل بيت) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
316

اُمّ سلمه گفت : اى پيامبر خدا! من از «اهل بيت» نيستم ؟ و پيامبر خدا فرمود :
إنَّكِ مِن أزواجِ رَسولِ اللَّهِ .۱تو ، از همسران پيامبر خدايى .

و در روايت ديگر آمده است كه فرمود :
إنَّكِ إلى‏ خَيرٍ . أنتِ مِن أزواجِ النَّبِىِّ .۲تو در راهى درست و از همسران پيامبر خدايى .

در روايتى ديگر ، آمده است كه اُمّ سلمه گفت : من عبا را كنار زدم تا همراه على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام زير آن قرار گيرم ؛ ولى پيامبر صلى اللّه عليه و آله آن را از دست من كشيد و فرمود :
إنَّكِ عَلى‏ خَيرٍ .۳تو بر عقيده‏اى درست هستى .

از مجموع آنچه دو تن از همسران پيامبر صلى اللّه عليه و آله (اُمّ سلمه و عايشه) در معناى «اهل بيت» از پيامبر خدا روايت كرده‏اند۴ و آنچه هفده تن از اصحاب پيامبر خدا در باره آن ، گزارش كرده‏اند۵ و آنچه اهل بيت عليهم السلام ، خود در تفسير «اهل بيت» گفته‏اند ،۶چنين بر مى‏آيد كه تنها گروهى خاص از نزديكان پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، «اهل بيت» شمرده مى‏شوند و حتّى همسران پيامبر صلى اللّه عليه و آله جزو آن نيستند . بدين ترتيب ، مجال كمترين شك در مقصود از «اهل بيت» براى محقّق منصف ، باقى نمى‏ماند .۷

1.تاريخ دمشق : ج ۱۳ ص ۲۰۷ ح ۳۱۸۸ .

2.تفسير الطبرى : ج ۱۲ جزء ۲۲ ص ۷ ، تفسير ابن كثير : ج ۶ ص ۴۰۹ .

3.مسند ابن حنبل : ج ۱۰ ص ۲۲۸ ح ۲۶۸۰۸ ، المعجم الكبير : ج ۳ ص ۵۳ ح‏۲۶۶۴ و ج ۲۳ ص ۳۳۶ ح ۷۷۹ ، مسند أبى يعلى‏ : ج ۶ ص ۲۴۹ ح ۶۸۷۶ .

4.ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ص ۲۵ (بخش يكم : فصل يكم : همسران پيامبر صلى اللّه عليه و آله و مصداق اهل بيت) .

5.ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ص ۵۵ (بخش يكم : فصل دوم : اصحاب پيامبر صلى اللّه عليه و آله و مصداق اهل بيت) .

6.ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ص ۸۵ (بخش يكم : فصل سوم : اهل بيت عليهم السلام و مصداق اهل بيت) .

7.اين نكته بديهى مى‏نمايد كه «اهل بيت» در آيه تطهير ، شامل پيامبر صلى اللّه عليه و آله نيز مى‏شود ، به خلاف حديث ثقلين كه در آن ، «اهل بيت» به عنوان جانشينان پيامبر خدا مطرح شده‏اند و پيامبر صلى اللّه عليه و آله از آن خارج است .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9307
صفحه از 427
پرینت  ارسال به