همه اعصار ، همين است كه جامعه بشر ، هيچ گاه از راه‏نماى الهى (پيامبر يا جانشين او) خالى نيست .

احاديث صحيحى كه اين معنا را تأييد مى‏كنند، به چند دسته تقسيم مى‏شوند:
دسته اوّل . احاديثى كه دلالت دارند كه زمين از هنگامى كه آدم ابو البشر آفريده شد تا كنون ، از امام، خالى نبوده است و تا انسانى روى آن زندگى مى‏كند ، امامت ادامه خواهد داشت .^۱
دسته دوم . احاديثى كه بر ضرورت تداوم حجّت الهى در همه اعصار تأكيد دارند و تصريح مى‏كنند كه حجّت خدا ، قبل از مردم و همراه با مردم و پس از مردم بوده و خواهد بود .^۲
دسته سوم . احاديثى كه بر ضرورت تداوم حضور عالِم و راه‏نماى الهى در همه اعصار ، تأكيد مى‏كنند .^۳
دسته چهارم . احاديثى كه ضمن تأكيد بر ضرورت وجود امام و حجّت و عالِم الهى، به حكمت و فلسفه تشريعى و تكوينى وجود امام، اشاره مى‏كنند .^۴
دسته پنجم . احاديثى كه تأكيد دارند امام و حجّت الهى ، گاهى آشكار است و گاهى پنهان .^۵
دسته ششم . احاديثى كه اهل بيت پيامبر صلى اللّه عليه و آله را به ستارگان آسمان تشبيه كرده‏اند كه هميشه در آسمان هستند و هر گاه ستاره‏اى ناپديد شود ، ستاره‏اى ديگر پديدار مى‏گردد^۶ و همچنين اهل بيت عليهم السلام تا دامنه قيامت، براى جهانيان، نورافشانى خواهند

پژوهشى در باره تداوم رهبرى در همه عصرها

از نگاه قرآن و احاديث صحيحى كه از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله و اهل بيت او به ما رسيده است، بهره‏مند ساختن انسان در همه اعصار از راه‏نما، سنّت خداوند متعال است و زمين ، هيچ گاه از راه‏نمايى كه بتواند راه درست زندگى را به مردم نشان دهد ، خالى نبوده و نخواهد بود . قرآن كريم با صراحت مى‏فرمايد :
«وَ إِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ .^۱
هيچ قومى نبوده ، مگر آن كه در ميانشان هشدار دهنده‏اى گذشته است» .«وَ لَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ. ^۲
بى گمان، ما گفتار خود را پى در پى به آنها رسانديم تا شايد به ياد آورند» .
و نيز خطاب به خاتم پيامبران مى‏فرمايد :
«إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَ لِكُلِ‏ّ قَوْمٍ هَادٍ .^۳
تو ، تنها هشدار دهنده‏اى و هر قومى ، راه‏نمايى دارد» .
اين آيات ، به روشنى دلالت دارند كه هدايت اقوام و جوامع مختلف بشر ، سنّت قطعى الهى در نظام آفرينش است . چيزى كه هست ، راه‏نمايان خداوند متعال ، گاه پيامبران اويند كه مؤسّس شريعت‏اند و «نذير» يا «مُنذر» ناميده مى‏شوند و گاه ادامه دهندگان راه پيامبرند كه «هادى» ناميده مى‏شوند . مقصود ما از استمرار امامت در