197
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

انكاركننده از زمره شيعيان دوازده امامى بينجامد.
اصول و اركان اعتقادى مهدويّت، با ادلّه نقلى محكم و قطعى اثبات مى‏شود؛ ادلّه‏اى كه در منابع كهن شيعى مطرح شده و استنادهايى اطمينان‏بخش دارد كه پذيراى هيچ‏گونه تأويل يا توجيهى نيست. اين ادلّه نقلى، متواتر و قطعى‏اند و از اين رو مى‏توان آنها را از محكمات حديثى شيعه برشمرد كه همانند محكمات قرآنى، مى‏توان ديگر ادلّه را با كمك آنها ارزيابى كرد.
در اين زمينه موضوعات فرعى‏ترى هم هست كه اگرچه اعتقادى است، جزو مباحث بنيادين محسوب نمى‏شود، مانند مباحث مرتبط با فلسفه غيبت، برخى ويژگى‏هاى امام كه ارتباطى با مقام امامت ندارند، همچون همسر داشتن امام مهدى عليه السلام ، چگونگى زندگى و يا محل اقامت ايشان، جزئيات رجعت و اين كه اولين رجعت‏كننده چه كسى است . نكته مهم آن است كه همواره مراقب باشيم در موضوعات اعتقادى مباحث فرعى جاى مباحث اصلى را نگيرند.
گفتنى است موضوع امامت و جزئيات مرتبط با آن از مباحث درون‏مذهبى است. از اين رو مطابق با معيارهاى معرفتى شيعه تدوين شده است و از اصول حاكم بر تفكر و معارف شيعى تبعيت مى‏كند. پس اصرارى بر آن نيست كه مباحث ويژه امامت و مهدويّت، كه اختصاص به تفكر شيعى دارد، براى كسانى هم كه مبانى شيعه را در امامت قبول ندارند، اثبات شود. در اصول و فروع اعتقادى هر مذهب، مهم آن است كه باورهايش بر اساس مبانى و اصول پذيرفته شده در همان مذهب سامان يافته باشد.
روشن است كه در مقام احتجاج با مخالفان (خواه از اهل سنّت و يا غير مسلمانان) و براى رفع شبهات آنان، بايد از باورهاى پذيرفته آنان استفاده كرد؛ همچنان كه در اثبات اصول و مبانى شيعه براى اهل سنّت، مى‏توان به ادله مشترك همانند عقل و قرآن استناد كرد؛ ولى لازم نيست همه باورهاى شيعى براى افرادى كه اصول فكرى و مبانى نظرى شيعه را نپذيرفته‏اند، اثبات شود.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
196

مباحث دوازده‏گانه فوق، اركان مباحث مهدويّت در تفكر شيعى است كه زيربناى اعتقادى خاص شيعه را نشان مى‏دهد.
علاوه بر مباحث اصلى ذكرشده، برخى مباحث اعتقادى جزئى هم وجود دارد كه جزو اركان اعتقادى محسوب نمى‏شود.
باور اهل سنّت در باره مهدويّت در بسيارى از موارد با شيعيان مشترك است. از منظر آنان منجى موعود آخرالزمان از فرزندان پيامبر صلى اللّه عليه و آله و از نسل حضرت فاطمه عليها السلام است كه در آخر الزمان قيام، و عدالت را بر جهان حاكم خواهد كرد. با توجّه به احاديث فراوان اهل سنّت در اين موضوع، اين باور نيز همانند گزاره‏هاى ديگر دينى، چون موضوعى مسلّم نزد آنان پذيرفته شده است.
با اين حال جايگاه اعتقادى اين موضوع در تفكر اهل سنّت، متفاوت با تفكر شيعى است؛ زيرا با توجّه به عدم اعتقاد قاطبه آنان به امامت به منزله منصبى الهى،۱ موضوع مهدويّت از مباحث اعتقادى ويژه محسوب نمى‏شود.
از منظر آنان امامت به معناى حكومت بر مردم و جامعه است و منصبى دنيوى محسوب مى‏شود. عدالت‏ورزى زمامداران جامعه امرى شايسته است؛ ولى عدالت‏ورزى شرط لازم براى آنان نيست و اصولاً حاكمان و رهبران جامعه، در مقايسه با مردم عادى، ويژگى خاصى ندارند.

ويژگى‏هاى موضوعات اعتقادى در مباحث مهدوى‏

مهدويّت در تفكر شيعى ، كه از مباحث اعتقادى به شمار مى‏رود، ويژگى‏هاى خاصى هم دارد. از آنجا كه مثلاً انكار مباحث اصلى مهدويّت، كه بدان اشاره شد، انكار جزئى از اركان تشيّع (يعنى امامت) شمرده مى‏شود و مى‏تواند به خروج فرد

1.گفتنى است چنان كه پيش از اين اشاره شد ، در ميان صوفيه و عرفاى اهل سنّت ، اعتقاد به امامت اهل بيت به عنوان منصبى الهى (بدون اشتمال مفهوم امامت بر خلافت و حكومت) ، پيوسته وجود داشته است (ر . ك : تاريخ تشيّع در ايران ، رسول جعفريان : ص ۸۴۰ ، مقاله سنّيان دوازده امامى) .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9188
صفحه از 427
پرینت  ارسال به