همچنين انعكاس وسيعى كه عقيده به اين موعود در تاريخ، فرهنگ، هنر و ادبيات كشورهاى مختلف بودايى داشته، كوچك‏ترين ترديدى در اصالت و فراگيرى آن باقى نمى‏گذارد. به آن در طول تاريخ ۲۵۰۰ ساله آيين بودا همواره دستخوش تحولات گونه‏گون بوده و از منطقه‏اى به منطقه ديگر تفاوت داشته است؛ ولى اساس موعودباورى در اشكال مختلف تا امروز باقى مانده و همواره تأثيرگذار بوده است.
موعود بودايى به لحاظ ماهيت - چه در متون مقدس و چه در فرهنگ كشورهاى بودايى - موعودى شخصى است و نام و ويژگى‏هاى مشخصى دارد. او در ابتدا انسانى خاكى است؛ ولى به مرور زمان جنبه الهى مى‏يابد. چنين سرنوشتى شبيه به سرنوشت خود بوداست. او در كانون پالى‏^۱مانند خود بودا انسانى كامل، ولى خاكى است؛ امّا بعدها در فرهنگ عاميانه جنبه الوهى گرفته و در كشورهايى مانند چين و كره در زمره خدايان قرار گرفته و پرستش مى‏شود. مَيتْريه، اگرچه با نام‏هاى مختلف از او ياد مى‏شود، تنها موعود آيين بوداست.
اگر مشاهده مى‏كنيم كه برخى فرزانگان يا شاهان بودايى را ميتريه خوانده‏اند، نه به اين دليل است كه در مقاطعى از تاريخ براى ميتريه ماهيّتى غير شخصى قائل شده‏اند؛ بلكه در واقع آن فرزانه يا شاه را تجسم زمينى مَيتْريه محسوب كرده‏اند، يا اين كه مَيتْريه تعبيرى استعارى از كمال روحى و معنوى، نماد صلح و عدالت و مانند آن بوده است، و گاهى هم او را منبع الهام خود براى ايجاد نهضت‏هاى آزادى‏خواهانه قرار داده‏اند. به هر روى مشخصات ذكرشده براى ميتريه و عصر او چنان روشن است كه هيچ گاه ميتريه را از حالت تشخص خارج نمى‏سازد.

ميتريه به لحاظ كاركرد، تا پيش از آمدن از آسمان توشيتَه نجات‏بخش فردى

و به عبارت ديگر تناسخ بود.
بودا پاسخ را در چهار حقيقت، كه هسته اصلى تعاليم او را تشكيل مى‏دهد، توضيح داد و وصول به مرحله عالى عرفانى به نام نيروانه را پايان سَمْساره و رهايى از چرخه تناسخ دانست. بنا بر ديدگاه بودا زندگى پاينده نيست، بى‏ذات است و رنج ويژگى جدايى‏ناپذير آن است. تنها با خروج از سَمْساره مى‏توان از آن رهايى يافت و پايان چرخه همان تحقّق «نيروانه» است.
پس از بودا فرقه‏هاى مختلفى در مكتب بودا به وجود آمد كه يكى از آنها «مَهايانه» است كه در آن روشن‏شدگى بسيار مهم است؛ زيرا هم رهايى از پندار و وهم است، و هم جستجوى بودا شدن؛ امّا اين راه نه فقط براى چند رهرو فرزانه، بلكه براى تمام موجودات ممكن است. همين نكته اساسى در انديشه بوداسفى است كه بر پايه آن شخصيّت‏هايى مانند بوداى مهايانه وجود دارند. اين افراد از روى مهر به انسان‏ها از رفتن به نيروانه كامل منصرف شده‏اند و در حالتى نامريى به هدايت استغاثه‏كنندگان خود مى‏پردازند. موعود اين آيين نيز يك بوداسف است كه روزى به جهان خواهد آمد و آيين بودا را كه رو به زوال نهاده است احيا خواهد كرد.
در حالى كه در مَهايانه هزاران بوداسف وجود دارد كه مَيتْريه، موعود بودايى، نيز يكى از آنهاست، در فرقه «هينه يانه» (از اقليت‏هاى بودايى) تنها يك بوداسف وجود دارد و آن هم مَيتْريه است.^۱ با مطالعه مجموعه متون بودايى و ديدن مناطق جغرافيايى كشورهاى بودايى (هند، چين، ژاپن، تايلند، كره و ...) مى‏توان چنين جمع‏بندى كرد كه اصل وجود يك موعود در آيين بودا ثابت است و از كهن‏ترين منابع و متون مقدّس تا منابع متأخر از او نام برده‏اند و مشخّصاتى برايش برشمرده‏اند.