127
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول

طبقاتى هندويى دنبال مى‏كند؛ مگر آن كه در مفهوم‏هايى مانند «هندو» و «آريايى» به تأويل دست بزنيم.
برخى بر اين باورند كه كلْكى، آرمانى جز احياى درمه و بازگرداندن عصر طلايى (كرِته يوگه) ندارد. بنا بر اين در زمره موعودهاى «رو به گذشته» قرار مى‏گيرد. امّا از زاويه‏اى ديگر مى‏توان گفت آرمان موعود هندويى، هم رو به گذشته دارد و هم رو به آينده؛ زيرا در آيين هندو تاريخ، زمان و حركت جهان، دَوَرانى است. اين دايره‏ها هر چند ممكن است نام‏هاى مختلف داشته باشد، ماهيتشان يكى است. در اين نگرش، گذشته و آينده مفهوم مطلق خود را از دست مى‏دهد، و تنها در صورتى معنا مى‏دهد كه آن را در نسبت با نقطه‏اى مفروض لحاظ كنيم. پس مى‏توان گفت موعود هندويى نه رو به گذشته دارد و نه آينده.
از همين جا به اين نتيجه نيز دست مى‏يابيم كه موعود هندويى داراى نوعى كاركرد كيهانى است. آرمان موعود هندويى، كه همانا برقرارى كامل درمه است، فقط با پايان يافتن يك دور تاريخ (يك مهايوگه) و بازگشتن به دوره نخست از ادوار چهارگانه تاريخ (كرِته يوگه) محقّق خواهد شد. آن اوضاع آرمانى، كه شايد با كمى تسامح بتوان آن را «بهشت زمينى» نام نهاد، جز با بازگشت تاريخ و مجموعه‏اى از تحولات كيهانى فراهم نمى‏گردد. بنا بر اين قيام و اقدام موعود هندويى با تغييراتى جدى در كل عالم همراه است و همين بس است تا موعود هندويى را در زمره موعودهاى كيهانى و نيز به نوعى در ميان موعودهاى پايانى جاى دهد.

سه . منجى در آيين بودا

آيين بودا بر اساس تعاليم شاه‏زاده‏اى (شاكيه مونى) است كه پس از رسيدن به روشن‏شدگى ملقب به بودا شد و در پى يافتن راهى به رهايى از رنج برآمد. در زمان بودا مهم‏ترين دغدغه فلسفه هندو گرفتارى موجودات در چرخه هستى (سَمْساره)


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
126

موعود هندويى به لحاظ ماهوى موعودى شخصى و نيز متعين است؛ چراكه انسانى با نام و نسب خانوادگى و حتّى محل تولد مشخّص است كه قرن‏ها پيش از ظهور، ويژگى‏هايش را در متون ثبت كرده‏اند. اين موعود شخصى به رغم اين كه با هيبتى انسانى پا بدين جهان مى‏گذارد، داراى جنبه الوهى است؛ زيرا به باور هندوها او تنزل خدا و بلكه خود خداست.

بر پايه متون هندويى، وظيفه اصلى موعود برقرارى و استقرار دَرْمه‏۱ است. وقتى كه دَرْمه به طور كامل مستقر شود، جهان از دو حيث معنوى و اجتماعى به كمال نزديك‏تر مى‏شود. پس مى‏توان منجى هندويى را هم‏زمان داراى دو كاركرد اجتماعى و معنوى دانست؛ امّا چنانكه ديديم، بيشتر گزارش‏هايى كه در باره فعاليّت‏هاى كلكى داده‏اند، از سنخ امور اجتماعى، همچون برانداختن ريشه ظلم و فساد، نابود كردن تبه‏كاران و برپايى عدل و امنيت است. بنا بر اين نقش كلكى، دست كم در بيان متون دينى هندو، عمدتاً اجتماعى به نظر مى‏آيد.
درباره دامنه رسالت آن منجى نمى‏توان به آسانى اظهار نظر كرد. برخى متون از جهان‏شمولى رسالتش خبر مى‏دهد؛ امّا بعضى ديگر چنين مى‏نمايد كه رسالتش تنها قوم و ملت، يا پيروان آيينى خاص را در برمى‏گيرد. مثل فرازى از اَگْنى پورانه (از متون پورانه‏اى) كه مى‏گويد: «او قانون اخلاقى را در ورنه‏هاى چهارگانه به شيوه‏اى مناسب برقرار مى‏سازد». از آنجا كه قوانين «ورنه» يا طبقات اجتماعى از ويژگى‏هاى خاص آيين هندوست كه بر اساس آن، افراد خارج از طبقات را «مَلِچَّه» ( غير آريايى، ناشريف) و حتّى نجس (چَنْداله) مى‏دانند، شايد بتوان گفت موعودباورى در آيين هندو، مانند خود اين آيين، «قوم مدار» (آريايى محور) است و منجى موعود آن نيز، حتّى اگر در پى نجات جهانيان باشد، آن را بر محور ارزش‏هاى

1.ميزان اخلاقى يا عدالت عامى كه مراعاتش بر همه كس فرض است (آيين هندو: ص ۳۱).

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9404
صفحه از 427
پرینت  ارسال به