متون پهلوى از حيث زبان متأخر از اوستا، و از حيث محتوا بيانگر سنّت شفاهى زرتشت است كه سينه به سينه بازگو شده است.
«سَوشِيَنْت» واژه‏اى است كه در گاهان براى اشاره به منجى موعود به كار مى‏رود و از مهم‏ترين اصطلاحات دينى زرتشتى است. گرچه اوستاشناسان در معناى اين اصطلاح اتفاق نظر ندارند، اين مقدار روشن است كه سَوشيَنْت‏ها كسانى هستند كه مى‏توانند سالار خانه يا كشور يا ديگر واحدهاى اجتماعى باشند. آنان دشمن ديرينه خشم‏اند و با يارى برادر و پدر، روابط اجتماعى را محكم مى‏سازند؛ با برخوردارى از دَئِناى فزونى‏بخش‏^۱ (يسن ۴۵ بند ۱۱) و نيروى خرد و انديشه (يسن ۲۶ بند ۲) بر مدار انديشه نيك گام برمى‏دارند، با سخاوتمندى (يسن‏۳۴ بند۱۳) و پرستش اهورا مزدا (يسن ۵۳ بند ۲) كردارهاى مورد پسند اهورا مزدا (يسن ۴۸ بند ۱۲) را پيروى مى‏كنند و در پايان به پاداشى كه سزاوارش هستند،مى‏رسند. بنا بر اين بايد گفت كه بندهاى مذكور رهانندگانى را در نظر دارند كه با پيام خاص خواهند آمد، با پيروى از زرتشت به آموزش‏هاى اهورا مزدا گوش فرا مى‏دهند، با پيمودن راه راست رهبرى مردم را به دست مى‏گيرند، با ديوسيرتان و درندگان مبارزه مى‏كنند، نجات را براى كل گيتى به ارمغان مى‏آورند، صلح و آشتى را در جامعه حكم‏فرما مى‏كنند و در پايان به پاداش عمل خويش مى‏رسند.
در اوستاى متأخر هرگاه واژه سَوشيَنْت به صورت مفرد به كار رفته، يك سَوشينت خاص مد نظر بوده كه همان منجى آخر الزمان است. اين منجى فرود مى‏آيد.به عنوان مثال: «همه فروشى‏هاى نيك تواناى شونان را مى‏ستايم از كيومرث تا سَوشينت پيروز».^۲ از خصوصياتى كه مى‏توان براى او ذكر كرد اين است كه وى

يك . منجى در آيين زرتشت‏

زرتشت پيامبرى ايرانى است كه دين پيروانش نيز با همين نام شناخته مى‏شود. تاريخچه اين دين تا پيش از قرن ششم قبل از ميلاد تا حد زياد ناشناخته است. امّا مى‏دانيم كه از آن زمان دين زرتشت، دين رسمى سه امپراطورى متوالى ايران ، يعنى هخامنشيان، اشكانيان و ساسانيان بوده است.^۱ آموزش‏هاى سنّتى زرتشتى در كتاب مقدس اَوِستا و نوشته‏هاى پهلوى يافت مى‏شوند. يكى از ويژگى‏هاى اساسى هرگونه نيايش (يَسْنا)، كه بر محور آتش دور مى‏زند، پاكى جسمانى و اخلاقى است. آيين زرتشتى را غالباً آيينى مبتنى بر دوگانه‏گرايى توصيف مى‏كنند؛ زيرا بنياد تعليماتش بر مفهوم خدايى كاملاً نيك (اهورا مَزدا) است كه انگره مينوى شرير با او مخالفت مى‏كند. امّا سرانجام بدى مغلوب نيكى خواهد شد.
در اين آيين هيچ آموزه‏اى بر مبناى دوگانگى روح / جسم ديده نمى‏شود؛ چون جهان مينوى و جهان مادى هر دو آفريده خدا به شمار مى‏روند. از اين رو هر زرتشتى مؤمنى موظف است هم از جنبه‏هاى مادى و هم از جنبه‏هاى معنوى وجود خويش را مراقبت كند. در اين دين والاترين آرمان‏هاى اخلاقى به ذهن القا مى‏شود. مؤمن به محض آن كه به اين آيين تشرف مى‏يابد، موظف است با اهريمن در همه شكل هايش نبرد كند.^۲
به طور كلّى متون اوستايى را مى‏توان به دو بخش تقسيم كرد:
۱. اوستاى قديم كه مشتمل بر گاهان، يسْن هفت‏ها و دو دعاى معروف يسن ۲۷ مى‏باشد.
۲. اوستاى جديد كه مشتمل بر متونى از قبيل وَنْديداد، ويسپِرَد، يشْت‏ها، يسْن‏ها و خُرده اوستا است.