>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

255

دراسة في شخصیة سهل بن زیاد و روایاته

۳ ـ من خلال التدقیق في روايات «سهل عن ابن شمّون» يتّضح أنّ غالبها ينتهي إلى «عبد اللّٰه بن عبد الرحمن الأصم»، حيث ينتهي (۸۳) سنداً منها إلى الأصمّ.

وحاصل ما تقدّم أنّ رواية «سهل بن زياد» عن «محمّد بن الحسن بن شمّون» ممّا لا إشكال فيها، وهي طريق الكليني لكتابه. مع أنّ المصدر الأصلي للكثير منها هو كتب «عبد اللّٰه بن عبد الرحمن الأصم». ولعلّه لذا اعتمد عليها العدّة من مشايخ الكليني؛ حيث روى (۷۶) منها بتوسّط العدّة عن سهل.

۹۴. محمّد بن الحسين

قال النجاشي في ترجمته:

محمّد بن الحسين بن أبي الخطّاب، أبو جعفر الزيّات الهمداني، و اسم أبي الخطّاب زيد، جليل من أصحابنا، عظيم القدر، كثير الرواية، ثقة، عين، حسن التصانيف، مسكون إلى روايته... و مات محمّد بن الحسين سنة اثنتين و ستّين و مئتين.^۱

وإذا ما راجعنا رواياته في الكتب الأربعة وجدنا ما يلي:

۱ ـ روى عنه المحمّدون الثلاثة روايات كثيرة، فأسند عنه الكليني (۵۰۳) سنداً، وأسند عنه الشيخ في التهذيب (۶۶۸) سنداً، وفي الاستبصار (۲۶۶) سنداً، كما أسند الصدوق عنه روایتین فقط.

۲ ـ روى عنه الكليني من طرق عديدة، فأغلب ما رواه عنه هو من طريق «محمّد بن يحيى العطّار» حيث جاء (۴۶۲) سنداً منها من هذا الطريق، وروى عن «سهل بن زياد» (۱۲) سنداً^۲، روى سبعة منها بتوسّط «عدّة من أصحابنا».

۹۵. محمّد بن خالد

هذا العنوان مهمل في كتب الرجال. نعم، ذكره السيّد الخوئي۱ قائلاً:

محمّد بن خالد: وقع بهذا العنوان في أسناد كثير من الروايات، تبلغ ثلاثة و أربعمئة مورد، فقد روى عن أبي عبد اللّٰه علیه السلام و عن أبي البختري و...، و روى عنه إبراهيم بن

1.. رجال النجاشي: ص ۳۳۴ الترجمة ۸۹۷.

2.. الكافي: ج۱ ص۱۷۵ ح۴، و ج۲ ص۴۲۰ ح۱، و ج۳ ص۴۴۹ ح۲۷، و ص۴۸۹ ح۱۳، و ج۴ ص۵۸۵ ح۵، و ج۵ ص۴۶۷ ح۱۰، و ص۴۹۳ ح۵، و ج۶ ص۱۲۴ ح۴، و ص۱۲۶ ح۷، و ص۵۳۶ ح۵، و ج۸ ص۲۱۵ ح۲۱۵.

دراسة في شخصیة سهل بن زیاد و روایاته

254

أخبرنا أحمد بن عليّ، قال: حدّثنا ابن أبي رافع، عن محمّد بن يعقوب، عن عليّ بن محمّد، عن سهل بن زياد، عن محمّد بن الحسن بن شمّون بكتبه كلّها ما خلا التخليط....^۱

وهنا بعض الملاحظات نشير إليها:

۱ ـ مجموع الأسانید المروية عنه في الكتب الأربعة هو (۱۵۹) سنداً، جاء منها (۱۰۲) سنداً في الكافي، و (۴۶) سنداً في التهذيب، و (۱۱) سنداً في الاستبصار.

۲ ـ أغلب ما رواه الكليني عنه هو من طريق «سهل بن زياد»، حيث جاء (۹۴) سنداً منها من هذا الطريق^۲. والسرّ في كثرة نقله عنه هو أنّ «سهلاً» طريق لكتاب النوادر لـ «ابن شمّون» كما صرّح به النجاشي، بل قال في بيان طريق الكتاب:

محمّد بن يعقوب، عن عليّ بن محمّد، عن سهل بن زياد، عن محمّد بن الحسن بن شمّون بكتبه كلّها ما خلا التخليط....

وهو صريح بأنّ النسخ التي رواها الكليني من كتب ابن شمّون عن طريق سهل بن زياد خالية عن التخليط.

1.. رجال النجاشي: ص ۳۳۵ الترجمة ۸۹۹.

2.. الكافي: ج۱ ص۱۹۵ ح۵، و ص۱۹۵ ح۵، و ص۲۵۵ ح۱، و ص۵۳۴ ح۱۹، و ص۵۳۶ ح۳، و ج۲ ص۲۷۲ ح۱۹،و ص۳۳۶ ح۴، و ص۳۹۶ ح۶، و ص۴۲۲ ح۷، و ص۴۴۵ ح۶، و ص۶۱۵ ح۴، و ج۳ ص۲۲ ح۹، و ص۲۲ ح۹، و ص۱۲۴ ح۸، و ص۲۱۴ ح۱، و ص۲۳۷ ح۸، و ص۲۷۷ ح۸، و ص۳۶۵ ح۸، و ص۳۶۹ ح۷، و ص۴۳۱ ح۲، و ص۴۸۹ ح۱۵، و ص۵۰۳ ح۵، و ج۴ ص۲۷۸ ح۱۸، و ج۵ ص۳۴ ح۲، و ص۳۶ ح۲، و ص۹۲ ح۸، و ص۱۲۷ ح۷، و ص۱۴۱ ح۱۶، و ص۱۶۷ ح۳، و ص۱۹۴ ح۱۰، و ص۲۲۷ ح۷، و ص۲۴۴ ح۷، و ص۲۹۵ ح۲، و ص۲۹۸ ح۲، و ص۴۴۷ ح۱، و ص۴۵۳ ح۳، و ص۴۹۴ ح۲، و ص۴۹۶ ح۶، و ص۴۹۹ ح۵، و ص۵۱۹ ح۶، و ص۵۲۰ ح۲، و ص۵۶۷ ح۴۸، و ج۶ ص۱۲۹ ح۵، و ص۱۷۹ ح۲، و ص۲۱۶ ح۳، و ص۲۵۳ ح۱۲، و ص۲۵۴ ح۵، و ص۲۵۹ ح۱، و ص۲۹۶ ح۲۵، و ص۳۲۱ ح۳، و ص۳۵۷ ح۱۱، و ص۳۸۱ ح۲، و ص۴۳۹ ح۵، و ص۴۳۹ ح۶، و ص۴۷۹ ح۱۰، و ص۵۳۹ ح۱۲، و ص۵۴۲ ح۶، و ص۵۵۳ ح۹، و ج۷ ص۱۸۴ ح۵، و ص۲۱۴ ح۵، و ص۲۲۶ ح۸، و ص۲۳۱ ح۶، و ص۲۴۴ ح۵، و ص۲۵۷ ح۶، و ص۲۵۸ ح۱۵، و ص۲۵۸ ح۱۶، و ص۲۵۸ ح۱۷، و ص۲۸۶ ح۲، و ص۳۰۳ ح۶، و ص۳۱۰ ح۱۳، و ص۳۱۴ ح۱۹، و ص۳۱۶ ح۲۳، و ص۳۲۶ ح۱، و ص۳۲۸ ح۱۲، و ص۳۳۱ ح۳، و ص۳۳۳ ح۵، و ص۳۳۴ ح۱۰، و ص۳۴۲ ح۱۲، و ص۳۵۳ ح۱۳، و ص۳۵۵ ح۴، و ص۳۶۶ ح۱، و ص۳۶۷ ح۲، و ص۳۶۸ ح۴، و ص۳۹۶ ح۱۲، و ص۴۰۴ ح۹، و ص۴۶۳ ح۱۸، و ج۸ ص۲۰۶ ح۲۵۰، و ص۲۰۶ ح۲۵۱، و ص۲۰۶ ح۲۵۱، و ص۲۰۶ ح۲۵۱، و ص۲۱۴ ح۲۶۰.

نام منبع :

دراسة في شخصیة سهل بن زیاد و روایاته

سایر پدیدآورندگان :

حيدر المسجدي

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1395

نوبت چاپ :

اول

در اين كتاب سه فصل و يك خاتمه وجود دارد. در فصل اول به بررسي آراي رجالي درباره سهل بن زياد پرداخته شده است، كه با بررسي و نقد وجوه ارائه شده در توثيق يا تضعيف وي، به وثاقت ايشان رسيدند.
و در فصل دوم به كساني كه از سهل روايت نقل كردند، پرداخته شده است. كه جمعاً ۱۲ عنوان در كافي از سهل بن زياد نقل كردند، كه نقل دوتا از اين عناوين از سهل بن زياد بعيد به نظر مي رسد.
مقدر نقل هر يك از عناوين همراه با آدرسهاي آن در كافي ارائه شده است، و در پايان با ارائه يك نمودار درصد نقل هر يك از اين عناوين مشخص شده است. و روشن شد كه بيشترين آمار نقل از سه بن زياد مربوط به «عدة من اصحابنا» است كه ۸۱ % موارد به خود اختصاص داده است. كه حاكي از مقبوليت اين روايات از ديدگاه اين عده است.
همچنين با ارائه آمار تفكيكي و درصد نقل هر يك از عناوين در هر يك از جلدهاي كافي روشن شد كه مرحوم كليني در ابواب فقهي غالبا از طريق «عدة من اصحابنا» نقل كردند، ولي در اصول كافي از طرق ديگر نيز نقل كردند. كه تفاوت ارزش اين طرق از ديدگاه كليني را نشان مي دهد.
در فصل سوم به مشايخ سهل بن زياد پرداختند، كه مجموع آنان ۱۲۷ عنوان است، سه عنوان مبهم و ما بقي صريح هستند. ولي با توجه به برخي نكات روايت ايشان از ۸ عنوان از اين عناوين مورد تأييد واقع نشد و استظهار شده است كه ايشان از اين عناوين نقل نكردند.
با ارائه برخي نكات مربوط به هر يك از اين عناوين و آمار نقل سهل از آنان، به نكات جالبي دست يافته است، از جمله اينكه بسياري از ميراث حديثي كه توسط سهل نقل شده است، يك نسخه از كتب حديثي محدثان قبلي است، و نقش سهل در اين ميراث نقل يك نسخه است.
در خاتمه پس از جمع بندي به عدم شذوذ ميراث حديثي سهل اشاره شده است، به همين دليل تعدادي از رواياتش از راويان ضعيف انتخاب شده است تا اين مطلب گوياتر باشد، و متون حديثي مشابه آن آورده شده است.

نتیجه جستجو برای « »