نرمی و همراهی، دوست گريزان و حتی بسياری از دشمنان را به سوی ما جذب می‏کند و با ما آشتی می‏دهد؛ دشواری‏های ارتباط را از ميان می‏برد و آدمی را در پيش ديگران گرامی و بزرگ می‏نماياند و اگر به‌جا و درست به کار برده شود، سلاح پرخاشگری و تندی دیگران را از آن‌ها می‏گيرد و نهال دوستی و صفا می‏نشاند. هرجا که تيغ منطق و استدلال و کشمکش عقلی و زبانی کُند، و رابطه با مشکل روبه‌رو شود، رفاقت و همدلی و همراهی و نرمی به ياری می‏آيد و مانع گسستن رشته پيوند اجتماعی می‏شود. تصور کنيد رئيس اداره يا مدير کارخانه، با اندک گران‌جانی کارمندان و کارگرانشان، برآشوبند و تندی و پرخاشگری آغاز کنند؛ چه کسی با آن‌ها همکاری خواهد کرد و چه کسی به استخدام آن‌ها درمی‏آيد؟ همه ما در زندگی خود بسياری از آموزگاران موفق را ديده‏ايم که با شيطنت‏های ما ساخته‏اند و با نرمی و مدارا، به‌تدريج و اندک‌اندک ما را با خود دوست کرده و ارتباط کم‌عمق و سست اوليه را به رابطه‏ای ژرف و استوار تبديل کرده‏اند.

مدارای زبانی

يکی ديگر از آيه‏هايی که به مدارا و نرمی فرمان داده است، بخشی از آيه هشتاد و سوم سوره بقره مربوط به سخن گفتن با مردم است: (قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا)«با مردم نیکو سخن بگویید». این آیه به‌صراحت همه ما را به سخن نيک گفتن با مردم فرمان داده است و در اين فرمان، هيچ دسته و گروهی از مردم را استثنا نکرده است. اين آيه، به مدارا با همه مردم، مؤمن و مخالف، فرمان می‌دهد. ما موظفیم با مؤمنان گشاده‏رو و خندان باشیم و با مخالفان، استوار اما مهربان.

ما روبه‌رو می‏شوند و پرتوقع و پرخاشگر سخن می‏گويند. اگر ما مدارا نکنيم، ناراضی و ناراحت از کنار ما می‏روند و گاه ديگر باز نمی‏گردند.

افزون بر اين، خود ما نیز گاه به مصيبت‏ دچار می‌شویم و محنت‏های زندگی، روزها و هفته‏ها، ما را در چنبره می‏گيرد و رويه تلخ زندگی و روی ترش دنیا به سوی ما رخ می‌نماید. در این دو حالت اگر ما با هم همراهی نکنيم و درد همدیگر را نفهميم و به نرمی و نيکی سخن نگوييم، حتی اگر پيغمبر خدا باشيم، اطرافیانمان از گردمان پراکنده خواهند شد. اگر درشتخو و درشت‏گو و بدخو و سنگدل باشيم، نه تنها کسی را گرد خود جمع نمی‏کنيم، بلکه همه را از خود فراری می‏دهيم.

آيه شريفه فوق، با اشاره به نرمی و مدارای پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله، آن را برخاسته از رحمت بی‌کران الهی دانسته است؛ رحمتی که اگر به کسی روی بياورد، اخلاقش را نيکو و دلش را نرم می‏کند و همه را، از عرب جاهلیِ خشن تا عالم يهودی و مسيحی و ايرانی و رومی، به سان پروانه‏های گرداگرد شمع، گرد او جمع می‏کند.

همراهی و سازگاری، در زندگی ما نيز اثر دارد. ما در رابطه اجتماعی در پی چه هستيم؟ آيا جز اين است که می‏خواهيم به نيازهای خود و ديگران رسيدگی کنيم؟ آيا جز اين است که می‏خواهيم به احتياجات مادی و نيازهای عاطفی پاسخگو باشيم؟ امام صادق علیه السلام راه را نشان می‏دهد و می‏فرمايد: «من کان رفيقا فی امره، نال ما يريد من الناس؛ هر کس در کارهايش، ملايمت و نرمی داشته باشد، به آنچه از مردم می‏خواهد، می‏رسد».^۱