59
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

سؤال‌گونه می‏فرمايد: (وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصيرا)۱«و شما را چه شده كه در راه خدا و [نجات] مستضعفان (ناتوان‌داشته‏شدگان) از مردان و زنان و كودكان نمی‏جنگيد، آنان كه همواره می‏گويند: پروردگارا، ما را از اين شهری كه اهلش ستمكارند بيرون ببر و برای ما از جانب خود سرپرستی قرار ده و برای ما از سوی خود ياوری معيّن كن».

بسياری از موضع‌گيری‏های پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله و نبردهای سهمگين اديان توحيدی برای تحقق همين منظور، و توصيه‏ها و فرمان‏های متعدد
اهل بيت: برای ايستادن ما در کنار مظلوم بوده است. امام علی علیه السلام در توصيه به دو فرزند گرامي‌اش، امام حسن و امام حسين علیهما السلاممی‏فرمايد: «کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا؛۲ دشمن ستمگر و ياور ستمديده باشيد» و همان امام همام به گونه‏ای کلی و قاعده‏مند می‏فرمايد: «إذا رأيت مظلوما فأعفه علی الظالم؛۳ هرگاه مظلومی ديدی، او را عليه ظالم ياری بده». پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله پاداش اين کار بزرگ را در جهان آخرت اين‌گونه تصوير کرده است: «من أخذ للمظلوم من الظالم كان معي في الجنة مصاحبا؛۴ هركه داد ستمديده را از ستمگر بگيرد، در بهشت با من يار و همنشين است».

در رابطه تشکيل‌يافته قهری ميان خودمان با ظالم و مظلوم، نه به سوی ظالم بچرخيم، نه به گوشه عزلت پناه ببريم، بلکه در ميانه اين

1.. نساء: ۷۵.

2.. بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص۹۰.

3.. غرر الحكم، ح۴۰۶۸.

4.. کنز الفوائد، ص۵۶.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
58

شُركاء ثَلاثَة؛۱ ستمگر و ياری‌دهنده او و كسی كه به ستم او راضی باشد، هر سه در ستم شريك‌اند». امام صادق علیه السلام در اين حديث می‏فرمايد: حتی کسی که به ظلم کسی راضی باشد، شريک ظالم است. يعنی نيازی نيست تا برای ظالم دانستن کسی، او به ظالم ياری رسانده باشد، بلکه همين که از کار او راضی و خشنود باشد، کافی است که شريک ظلم خوانده شود.

گفتنی است روايات متعددی، راضی بودن شخص به کاری را موجب آن می‏داند که او را جزو عاملان به آن کار قرار دهيم و اين الحاق، هر دوگونه کار زشت و زيبا و خوب و بد را دربر می‏گيرد. ازاين‌رو رضايت به ظلم، گونه‏ای ظلم است. نکته قابل توجه آن است که روايت، به گونه‌ای دقيق‏، هر شخص بي‌طرف را به ظالم بودن متهم نمی‏کند و همه کسانی را که ساکت مانده‏اند، به يک سو ملحق نمی‏کند، بلکه سکوت همراه رضايت را موجب الحاق می‏داند. بر این اساس، ما می‏توانيم کسانی را که در دل معترض‌اند، اما از سر اجبار يا ناتوانی، از اعتراض زبانی و عملی درمانده و عاجزند، از ظالمان جدا و گسسته بدانيم. در بسیاری از مواقع، روابط اجتماعی به گونه‏ای است که اعتراض، زيان‏هايی بزرگ‌تر را پديد می‏آورد و باعث ستم‏هايی عميق‏تر و گسترده‏تر می‏شود. در اينجا سکوت و بی‏عملی، شخص را به ظالم ملحق نمی‏کند، هر چند لازم است در دل، نارضایتی را پنهان و زنده بدارد.

حالت سوم، همياری با مظلوم است. در جايی که توان ياری رساندن به ستمديده داريم، بدون ترديد، بايد به کمک او بشتابیم. قرآن در ترغيبی

1.. تحف العقول، ص۲۱۶.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19422
صفحه از 228
پرینت  ارسال به