به بدن حضرت آدم علیه السلام ـ است؛ ولی علاوه بر این، پیمان دیگری قبل از خلقت بدن دنیوی حضرت آدم علیه السلام نیز گرفته شده که از آن به «عالم اظلّه» نیز یاد می‌شود. از جمله این روایات، می‏توان به روایت نقل شده از امام باقر علیه السلام اشاره نمود. حضرت فرمودند:

همانا خداى تبارک و تعالى چون خواست مخلوق را بيافريند، نخست آبى گوارا و آبى شور و تلخ آفريد، و آن دو آب به هم آميختند. سپس خاکى از صفحه زمين بر گرفت و آن را به شدّت مالش داد. آن گاه به اصحاب يمين ـ که مانند مورچه می‌جنبيدند ـ فرمود: «با سلامت به سوى بهشت [بروید]» و به اصحاب شمال فرمود: «به سوى دوزخ [بروید] و باکى هم ندارم». سپس فرمود: (مگر من پروردگار شما نيستم؟). گفتند: (چرا گواهى دهيم، تا در روز قيامت نگويند: «ما از اين بى‏خبر بوديم»).

سپس از پيغمبران پيمان گرفت و فرمود: «(مگر من پروردگار شما نيستم؟) و اين محمّد، رسول من نيست و اين على امير مؤمنان نیست؟». (گفتند: چرا). پس نبوّت آن‌ها پا بر جا شد، و از پيغمبران اولوالعزم پيمان گرفت که: «من پروردگار شمايم و محمّد رسولم و على اميرمؤمنان است و اوصيای بعد از او، واليان امر من و خزانه‌داران علم من‌اند، و این‌که مهدى کسى است که به وسيله او دينم را نصرت دهم و دولتم را آشکار کنم و از دشمنانم انتقام گيرم و به وسيله او خواهى نخواهى عبادت شوم». گفتند: «پروردگارا! اقرار کرديم و گواهى داديم»؛ ولى آدم نه انکار کرد و نه اقرار نمود، پس مقام اولو العزمى براى آن پنج تن، از جهت مهدى ثابت شد و براى آدم عزمى براى اقرار به آن يافت نشد [و از اين رو، از پيغمبران اولوالعزم خارج گشت]. اين است گفتار خداى عزّ و جلّ: (و لَقَد عَهِدْنا آدَمَ مِن قَبْلُ فَنَسِیَ ولَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً)^۱؛ و

اشکال هشتم: مطابق مفاد ظاهریِ روایات باب عالم ذرّ، از خود حضرت آدم  علیه السلام پیمانی گرفته نشد، مثل این روایت که از امام باقر علیه السلام نقل شده است:

إِنَّ اﷲ ـ عَزَّ وَ جَلَّ  لَمَّا أَخْرَجَ ذُرِّيَّةَ آدَمَ علیه السلام مِنْ ظَهْرِهِ لِيَأْخُذَ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ بِالرُّبُوبِيَّةِ لَهُ، وَ بِالنُّبُوَّةِ لِکُلِّ نَبِيٍّ، فَکَانَ أَوَّلَ مَنْ أَخَذَ لَهُ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ بِنُبُوَّتِهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله تَسْلِيماً. ثُمَّ قَالَ اﷲ ـ عَزَّ وَ جَلَّ  لآِدَمَ: «انْظُرْ مَا ذَا تَرى‏؟». قَالَ: فَنَظَرَ آدَمُ علیه السلام إِلى‏ ذُرِّيَّتِهِ  وَ هُمْ ذَرٌّ  قَدْ مَلَؤُوا السَّمَاءَ.^۱

هنگامی که خداوند ذرّیه حضرت آدم  علیه السلام را از پشت وی بیرون کشید تا از آن‌ها به ربوبیت خویش و پیامبریِ همه پیامبران اقرار بگیرد، نخستین پیامبری که برای او اقرار گرفت، محمّد بن عبد الله صلی الله علیه و آله بود. سپس خداوند به آدم گفت: «نگاه کن چه می‌بینی؟». آدم به ذرّیه خویش ـ که ذرّه بودند ـ نگریست و دید که آسمان را پر کرده‌اند.

از ظاهر این‌گونه روایات، چنین بر می‏آید که از وجود ذرّیِ خود حضرت آدم علیه السلام و همچنین همسرش، چنین پیمانی اخذ نشده است؛ زیرا وجود ذرّیِ حضرت آدم علیه السلام و همسرش، داخل در ذرّیه وی نبودند تا گفته شود که با اخراج ذرّیه وی، آن‌ها نیز خارج شده‏اند. در نتیجه، این سؤال مطرح است که چه تفاوتی میان حضرت آدم و سایر مخلوقات است که از وجود ذرّی آن‌ها پیمان گرفته شد، ولی از وجود ذرّیِ حضرت آدم چنین پیمانی گرفته نشد؟ همین امر، خود باعث سستی مفاد روایات عالم ذرّ می‏شود.^۲

پاسخ: اخذ پیمان در عالم ذرّ، در چند مرحله صورت گرفته است و چنین نیست که فقط یک بار از بندگان پیمان گرفته شده باشد. آنچه برخی از روایات و آیه بر آن دلالت دارد، اخذ پیمان در دومین عالم ذرّ ـ یعنی بعد از انتقال ذرّات