آماده میسازد. انبیا نيز با تعالیم آسمانی خود، انسان را آماده میکنند تا آنچه را در مدرسه فطرت آموخته است، آشکار کند.۱
بنابراين، معارف ربُوبی در فطرت انسانی به نحو اقتضا و استعداد موجود است، ولی حجابهای ظلمانی آن را پوشاندهاند و پیامبران الهی، آن معارف را رونمايی میکنند.۲ بر وجود این استعداد و امر اقتضایی، آیات قرآنی صراحت دارند، همچون:
(وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها، فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها، قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها، وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها).۳
و سوگند به جان آدمی و آن که آن را موزون برآورد و بدکاری و پرهیزگاری‌اش را به او الهام کرد، که هر کس جان را پاک بدارد، رستگار است و هر کس آلوده‌اش سازد، زیان‌کار است.
به اعتقاد بسیاری از مفسّران، خداوند در انسان قوّه تشخیص خیر و شر و منفعت و ضرر را قرار داده است که از آن به «عقل» تعبیر می‌شود. همچنین خداوند برخی از امور مربوط به شئون زندگی فردی و اجتماعی را به انسان الهام کرده است که از آن به «فطرت» یاد میکنند. این دو عامل، قواعد و اصول را بر رفتارهای انسانی حاکم میکنند و جامعه بشری را نظم و شکل میدهند؛ ولی همین قواعد عقلی و امور فطری، به مرور زمان دچار انحراف و ضعف میشوند و انسان از حلّ مشکلات خود ناتوان میگردد. از همين جا نیاز به رسل الهی پديد میآيد، تا دفائن عقول را اثاره کنند و انسان‌ها را به سعادت برسانند.۴
1.. سبحانی، الإلهيات على هدى الکتاب و السنّة و العقل: ج۳ ص۴۴ ـ ۴۶؛ همو، الفکر الخالد فی بيان العقائد: ج۱ ص۱۶۰ ـ ۱۶۱.
2.. سبزوارى، مواهب الرحمان فی تفسير القرآن: ج۳ ص۲۶۲ و ج۴ ص۴۵۶.
3.. شمس: آیۀ ۷ ـ ۱۰.
4.. سبزوارى، مواهب الرحمان فی تفسير القرآن: ج۴ ص۴۵۶؛ ابن عاشور، التحرير و التنوير: ج۳۰ ص۳۲۶؛ نجفى خمينى، تفسير آسان: ج۱۸ ص۲۹۴؛ ابن عربى، تفسير ابن عربى: ج۱ ص۴۳۵؛ حسينى شاه عبدالعظيمى، تفسير اثنا عشرى: ج۱۸ ص۲۲۹؛ قرشى، تفسير احسن الحديث: ج۱۲ ص۲۴۵؛ مغنيه، تفسير الکاشف: ج۷ ص۵۷۱؛ زحيلى، التفسير المنير فى العقيدة و الشريعة و المنهج: ج۳۰ ص۲۵۹ ـ ۲۶۰؛ حجازى، التفسير الواضح: ج۳ ص۸۶۸ ـ ۸۶۹؛ طنطاوى، التفسير الوسيط للقرآن الکريم: ج۳ ص۲۸۸۳ ـ ۲۸۸۴؛ عاملى، تفسير عاملى: ج۸ ص۵۸۴؛ نيشابورى، تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان: ج۹ ص۵۰۸؛ فضل الله، تفسير من وحى القرآن: ج۲۴ ص۲۸۳؛ سبزوارى نجفى، الجديد فى تفسير القرآن المجيد: ج۷ ص۳۷۴؛ سیّد قطب، فى ظلال القرآن: ج۵ ص۳۹۱۷ ـ ۳۹۱۸؛ امين، سيده نصرت، مخزن العرفان در تفسير قرآن: ج۱۵ ص۱۵۳؛ ملا صدرا، مفاتيح الغيب: ج۳۱ ص۱۷۷؛ حائرى تهرانى، مقتنيات الدرر و ملتقطات الثمر: ج۲ ص۱۵۷؛ طباطبایی، الميزان فى تفسير القرآن: ج۲۰ ص۲۹۷ ـ ۲۹۸.
