بدان ملتزم گشت.^۱

افزون بر این همه، چنین استدلالی خروج از بحث است. بحث در صحّت یا عدم صحّت اعتقادورزی به علمِ برآمده از تقلید به شرط دوام آن اعتقاد و علم است، نه تقلید مطلق.^۲

دلیل چهارم: نصوص دینی حاکی از لزوم علم است. وقتی به نصوص دینی مراجعه می‌کنیم، شواهد مختلفی می‌یابیم که تقلید را حرام می‏داند. این ادلّه نقلی، به ‏گونه‏های مختلفی هستند که در دسته‏بندی ذیل از هر‏گونه، نمونه‏ای ذکر خواهد شد:

دسته اوّل: ادلّه نقلی‏ای وجود دارد که در اعتقادات، «علم» را لازم می‏داند، مثل این حدیث:

يُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ فِی قَبْرِهِ: «مَنْ رَبُّکَ؟». قَالَ: فَيَقُولُ: «اللَّهُ». فَيُقَالُ لَهُ: «مَا دِينُکَ؟». فَيَقُولُ: «الْإِسْلَامُ». فَيُقَالُ لَهُ: «مَنْ نَبِيُّکَ؟». فَيَقُولُ: «مُحَمَّدٌ». فَيُقَالُ: «مَنْ إِمَامُکَ؟». فَيَقُولُ: «فُلَانٌ». فَيُقَالُ: «کَيْفَ عَلِمْتَ بِذَلِکَ؟». فَيَقُولُ: «أَمْرٌ هَدَانِی اﷲ لَهُ وَ ثَبَّتَنِی عَلَيْهِ». فَيُقَالُ لَهُ: «نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِيهَا، نَوْمَةَ الْعَرُوسِ». ثُمَّ يُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ فَيَدْخُلُ عَلَيْهِ مِنْ رَوْحِهَا وَ رَيْحَانِهَا. فَيَقُولُ: «يَا رَبِّ عَجِّلْ قِيَامَ السَّاعَةِ لَعَلِّی أَرْجِعُ إِلَى أَهْلِی وَ مَالِی».

وَ يُقَالُ لِلْکَافِرِ: «مَنْ رَبُّکَ؟». فَيَقُولُ: «اللَّهُ». فَيُقَالُ: «مَنْ نَبِيُّکَ؟». فَيَقُولُ: «مُحَمَّدٌ». فَيُقَالُ: «مَا دِينُکَ؟».‏ فَيَقُولُ: «الْإِسْلَامُ». فَيُقَالُ: «مِنْ أَيْنَ عَلِمْتَ ذَلِکَ؟». فَيَقُولُ: «سَمِعْتُ النَّاسَ يَقُولُونَ فَقُلْتُهُ». فَيَضْرِبَانِهِ بِمِرْزَبَةٍ.^۳

دلیل سوم: در اعتقادات، علم لازم است. علم نیز عبارت است از اعتقاد مطابق با واقع؛ چه این مطابقت به جهت بداهت فهمیده شود و چه از روی استدلال. تقلید نه در زمره امر بدیهی است و نه استدلال و در نتیجه، از دایره علم خارج است.^۱ حتّی اگر فرض شود که تقلید می‏تواند مفید علم باشد، باز هم چون در معرض زوال است، قابل اعتماد نیست. در اعتقادات، علمی لازم است که پایدار باشد، نه آن‌که در معرض زوال باشد.^۲

نقد: آنچه در اعتقادات لازم است، تدیّن و اعتقادورزی است که البتّه بدون شناخت، شکل نمی‏گیرد؛ ولی تعیین این‌که این شناخت حتماً باید یقینی باشد و ظن در آن کارآیی ندارد، مصادره به مطلوب است.

به علاوه، بر فرض که در اعتقادات علم لازم باشد؛ ولی علم به مطابقت با واقع، صرفاً با بداهت یا استدلال به دست نمی‏آید، بلکه ممکن است از تقلید نیز علم حاصل شود؛ مخصوصاً اگر کمالات صاحب نظرِ تقلید‌شونده، برای تقلیدکننده روشن و نمایان باشد و در مقابل دیدگاهش نیز مخالفتی یافت نشود. در این صورت، معمولاً برای تقلیدکننده علم و یقین عرفی حاصل می‏شود.

همچنین به فرض که این علم، در معرض زوال باشد. اگر راه‌یابی امکان زوال را مضر به حجّیت آن بدانیم، علمِ برآمده از استدلال و نظر نیز به احتمال عقلی در معرض زوال است. بارها اتّفاق افتاده است که استدلالی صورت گرفته و مفاد قضیه‏ای به صورت یقینی پذیرفته شده است و بعد از مدّتی، در مقدّمات آن استدلال تشکیک شده و بر نفی مفاد قضیه تصدیق یقینی حاصل شده است. پس علمِ برآمده از استدلال نیز ذاتاً در معرض زوال است و اگر امکان راه‌یابی زوال در علمِ برآمده از تقلید، موجب از بین رفتن حجّیت تقلید می‏شود، باید همین امر را در علم برآمده از استدلال نیز جاری کرد و